مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده (پادکست)

---

مالیات بر ارزش افزوده، یکی از انواع مالیات غیرمستقیم و منابع درآمد دولت‌ها است. فرمول مالیات ارزش افزوده، بر اساس ارزش افزوده ایجاد شده در مراحل مختلف تولید یک کالا یا ارائه خدمت، تعیین می‌شود. لازم به ذکر است که پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به عهده مصرف کننده نهایی است. بر اساس آخرین قوانین مالیاتی سال 1401، محاسبه ارزش افزوده با استفاده از خوداظهاری مالیاتی در سامانه ارزش افزوده انجام می‌گردد. مهلت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده، 15 روز بعد از پایان هر فصل تعیین شده است که گاهی مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده توسط سازمان امور مالیاتی تمدید می‌شود.

در بین انواع مالیات شرکت‌ها، نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده چندان سخت نیست و این گونه است که مودیان، مالیاتی که پرداخت کرده‌اند را از مالیاتی که از خریدار گرفته‌اند کم می‌کنند و درنهایت مقدار باقی مانده را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امورمالیاتی کشور پرداخت می‌کنند.

در ادامه با مفهوم مالیات ارزش افزوده آشنا می‌شویم، مشمولین این نوع از مالیات را معرفی می‌کنیم، تاریخچه آن را بررسی می‌کنیم و در مورد نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده توضیح می‌دهیم. به کمک اطلاعات کامل ارائه‌شده در این مقاله می‌توانید با کمک یک نرم‌افزار حسابداری ساده هم مالیات بر ارزش افزوده خود را محاسبه کنید.

تاریخچه ارزش افزوده

به منظور اجرای این مالیات در ایران، لایحه آن برای اولین بار در دی ماه ۱۳۶۶ به مجلس شورای اسلامی برده شد. این لایحه در کمیسیون اقتصادی مجلس مورد بررسی قرار گرفت و پس از اعمال نظرات موافق و مخالف به صحن علنی مجلس رفت که پس از تصویب ۶ ماده از آن بنا به تقاضای دولت و به دلیل اجرای سیاست تثبیت قیمت‌ها به دولت بازگردانده شد.

درسال ۱۳۷۰ بخش امور مالی صندوق بین‌المللی پول، در راستای اصلاح نظام مالیاتی جمهوری اسلامی ایران، اجرای سیاست مالیات بر ارزش افزوده را بعنوان یکی از عوامل اصلی افزایش کارایی و اصلاح نظام مالیاتی پیشنهاد نمود. با توجه به نظرات کارشناسان صندوق بین‌المللی پول، مطالعات و بررسی‌های متعددی در این زمینه در وزارت امور اقتصادی و دارایی صورت پذیرفت و اجرای مالیات بر ارزش افزوده در سمینارها و کمیته‌های مختلف علمی با حضور کارشناسان داخلی و خارجی مورد تأکید قرار گرفت.

وزارت امور اقتصادی و دارایی در راستای طرح ساماندهی اقتصادی کشور، انجام اصلاحات اساسی در سیستم مالیاتی از جمله حذف انواع معافیت‌ها، حذف انواع عوارض وگسترش پایه مالیاتی را با تأکید خاص بر کارایی نظام مالیاتی، شروع نمود و مطالعات جدید امکان‌سنجی در این زمینه به عمل آورد.

با توجه به اهمیت بسط پایه مالیاتی بعنوان یکی از اصول اساسی سیاستهای مالی طرح ساماندهی اقتصاد کشور، معاونت درآمدهای مالیاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی مطالعات علمی متعددی را با در نظر گرفتن خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور در زمینه اجرای مالیات بر ارزش افزوده، از دی ماه ۱۳۷۶ آغاز کرد.

سرانجام، قانون مالیات ارزش افزوده با اختیارات ناشی از ماده ۸۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در ۵۳ ماده و ۴۷ تبصره در تاریخ ۱۳۸۷/۲/۱۷ در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصویب شده‌است تا در مدت آزمایشی ۵ سال از تاریخ اول مهرماه ۱۳۸۷ به اجرا گذاشته شود. از ابتدای سال ۱۳۹۳ میزان این نوع از مالیات در ایران مجدداً افزایش یافت و از ۶ درصد به 9 درصد تغییر کرد.

اما با توجه به اینکه این قانون به صورت موقت باید اجرا می شد، از 13 دی 1400 قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده به اجرا درآمد. البته اجرای کامل این قانون منوط به راه اندازی کامل سامانه مؤدیان و ثبت نام همه مؤدیان مالیاتی در این سامانه است.

ارزش افزوده چیست؟ یک مثال برای درک مفهوم ارزش افزوده

ارزش افزوده که در زبان انگلیسی با عنوان Value added شناخته می‌شود، به ارزشی گفته می‌شود که در فرآیند تولید یک محصول به کالای واسطه‌ای یا همان مواد اولیه محصول اضافه می‌شود. البته ارزش افزوده مختص به یک کالا نیست، بلکه به فرآیند تولید مرتبط است.

در یک تعریف دقیق ارزش افزوده به افزایش ارزش پولی کالا در طی مراحل تولید گفته می‌شود. با عبور یک کالا از هر مرحله از تولید محصول ارزشی به کالا اضافه می‌شود که به آن ارزش افزوده می‌گوییم. ارزش افزوده را می‌توانیم برابر با اختلاف بین ارزش محصول تولید شده با مجموع ارزش مواد اولیه یک محصول بدانیم که گزارش ارزش افزوده را تشکیل می‌دهد.

برای مثال اگر تهیه یک کیلو شیرینی، 200 تومان شکر، 300 تومان، 300 تومان آرد، 350 تومان تخم مرغ و 450 تومان از دیگر موارد اولیه استفاده شده باشد و در نهایت محصول نهایی شده را به قیمت 5000 تومان بفروشیم، ارزش افزوده این یک کیلو شیرینی 3700 تومان خواهد بود.

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ تعریف قانون از مالیات بر ارزش افزوده

تعاریف متعددی از مالیات بر ارزش افزوده ارائه شده است. در مصوب ماده 3 قانون مالیات ارزش افزوده سازمان مالیاتی کل کشور این گونه تعریف شده است:

“مالیات بر ارزش افزوده: مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می‌گردد.”

طبق ماده 3 قانون مالیات بر ارزش افزوده، به تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها یا خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین، ارزش افزوده گفته می‌شود. این مفهوم به فرایند تولید مربوط است و نه به کالای خاص. مالیات ارزش افزوده نوعی مالیات عام (بر عموم کالاها و خدمات مگر موارد معاف تعلق می‌گیرد) است که به صورت چند مرحله‌ای از اضافه ارزش کالاهای تولید شده یا خدمات ارائه شده در مراحل مختلف تولید و توزیع اخذ می‌شود.

به عبارت دیگر مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که در طول فرآیند تولید و خدمات از محل تولید تا فروش کالا به مشتری نهائی، مرحله به مرحله اخذ می‌شود. مالیات ارزش افزوده برای مصرف طراحی شده است که مصرف کنندگان آن را در زمان خرید خود می‌پردازند که این مالیات توسط فروشندگان جمع آوری شده و از این طریق در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار می‌گیرد.

این مالیات به صورت غیر تصاعدی در این زنجیره قرار دارد: واردات، تولید، توزیع و مصرف که نهایتاً مصرف کنندگان پرداخت کننده آن هستند. در این مالیات، نباید مالیاتی توسط تولید کنندگان پرداخت شود و باید مصرف کننده نهایی فقط این مالیات را بپردازد؛ بنابراین تولیدکنندگان پرداختی و مالیاتی که بابت خرید مواد اولیه و سایر کالاها را انجام داده‌اند از خریداران دریافت کرده و مابه‌التفاوت را به دولت پرداخت می‌کنند. پیش از ادامه مقاله پیشنهاد می‌کنیم با مراجعه به صفحه «آموزش مالیات» با آخرین قوانین و مقررات مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی به صورت صفر تا صد آشنا شوید.

انواع مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده تولیدی، مالیات بر ارزش افزوده مصرفی و مالیات بر ارزش افزوده درآمد 3 نوع مالیات بر ارزش افزوده هستند که در ادامه انواع مالیات بر ارزش افزوده را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• مالیات بر ارزش افزوده تولیدی: در مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی، اعمال مالیات هم بر فروش کالاهای مصرفی و هم بر فروش کالاهای سرمایه‌ای صورت می‌گیرد. یعنی بنگاه اقتصادی با خرید کالا هیچ اعتبار مالیاتی را کسب نمی‌کند.

• مالیات ارزش افزوده مصرفی: تمام مخارج سرمایه گذاری ناخالص مالیات در ارزش افزوده نوع مصرفی به دلیل این که براساس کالاها و خدمات مصرفی است، حذف می‌شود.
•  مالیات بر ارزش افزوده درآمد: در مورد مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمد گفته می‌شود که مالیات بر فروش تولید خالص کالاهاست و این گونه پس از کسر هزینه استهلاک به سرمایه‌گذاری خالص، ارزش افزوده از نوع درآمد به آن تعلق می‌گیرد.

مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟

یکی از پرتکرار ترین سوالاتی که در مورد نرخ مالیات ارزش افزوده مطرح می‌شود این است که مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است ؟ در پاسخ به این سوال که مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است باید گفت این مالیات تا سال 1400 به صورت 3 درصد عوارض و 6 درصد مالیات محاسبه می‌شد. اما از تاریخ اجرایی شدن قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، اظهارنامه ارزش افزوده به صورت مجموع مالیات و عوارض و با نرخ 9 درصد برای عموم کالاها محاسبه می‌شود. با این حال، کالاهای معدودی هم هستند که یا با نرخ متفاوتی باید مالیات ارزش افزوده را پرداخت کنند و یا از این مالیات معاف هستند. در قسمت‌های بعدی این مقاله درباره این موارد بیشتر توضیح خواهیم داد.

اما براساس ابلاغیه مورخ 28/ 12/ 1400 مدیرکل واردات گمرک ایران به گمرکات اجرایی در خصوص مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی در رابطه با مالیات بر ارزش افزوده برخی کالاهای اساسی، از تاریخ لازم الاجراء شدن قانون مالیات بر ارزش افزوده- 13/ 10/ 1400- تا پایان سال 1401، نرخ مالیات بر ارزش افزوده واردات گندم، برنج، دانه‌های روغنی، انواع روغن خام، قند، شکر و گوشت قرمز معادل یک درصد تعیین شده است.

چه کالاهایی معاف یا مشمول این قانون جدید مالیاتی هستند؟

در این زمینه مسیحی معاون درآمد‌های سازمان امور مالیاتی اظهار داشته است که پایه اصلی معافیت‌ها در قانون جدید حمایت از سبد مصرفی خانوار است و پس از آن مباحث درمانی از جمله بیمه‌های عمر، زندگی و درمان را در بر گرفته است. خدمات ورزشی با اخذ مجوز از مراجع ذی‌صلاح و همچنین آب مصرفی محصولات کشاورزی و بیمه آن‌ها، هتل‌های ۳ ستاره و پایین‌تر و مهمانپذیر‌ها از این مالیات معاف شدند، البته قند و شکر که پیش‌تر مشمول معافیت بود به شمول مالیات اضافه شده است. همچنین برخی کالا‌های وارداتی که مشمول مالیات ارزش افزوده شده‌اند، در زمان عرضه مشمول مالیات نخواهند بود.

در قانون جدید مالیات ارزش افزوده، اصل طلا، جواهر و پلاتین به کار رفته در آن‌ها از پرداخت این مالیات معاف می‌شود، اما اُجرت ساخت، سود و کارمزد مشمول ۹‌درصد مالیات ارزش افزوده خواهد بود و از تاریخ ۱۳ دی، صرفا این موارد مشمول هستند و مردم و خریداران مراقب باشند تا در مواردی غیر از این از آن‌ها مالیات ارزش افزوده اخذ نشود.

همچنین در قانون مالیات ارزش افزوده مصوب سال ۱۳۸۸، شرکت‌های هواپیمایی مشمول عوارض ۵ درصدی بودند که با اجرای قانون جدید که خدمات هوایی نیز مشمول مالیات می‌شوند، این عوارض ۵ درصدی حذف می‌شود و ۹‌درصد مالیات ارزش افزوده، جایگزین ۵‌درصد عوارض خاص می‌شود. همین امر سبب افزایش قیمت بلیط هواپیما شده است. علاوه بر این، گمرگ ایران در بخشنامه جدیدی اعلام کرد که نرخ مالیات ارزش افزوده واردات انواع دانه‌های روغنی(سویا، گلرنگ و کلزا) و روغن خام (سویا، آفتابگردان، کلزا و روغن پالم) از 9 درصد به 1 درصد کاهش یافته است.

در دو جدول زیر می توانید کالاها و خدماتی که طبق قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، معاف هستند را مشاهده کنید:

روش محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در ایران

برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده از دو روش مرسوم در جهان استفاده می شود. روش تفریقی مستقیم و روش تفریقی غیر مستقیم. نحوه محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده در روش تفریقی مستقیم به این صورت است که باید ابتدا ما به التفاوت خرید و فروش را به دست آورید و سپس عدد به دست آمده را ضرب در نرخ مالیات بر ارزش افزوده کنید. در واقع در این روش، هر مرحله از زنجیره خرید و فروش کالا مسئولیت پرداخت مالیات بابت ارزش افزوده‌ای که ایجاد کرده است را به عهده خواهد داشت.

اما نحوه محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده در ایران به روش تفریقی غیر مستقیمی است. به این نوع از محاسبه مالیات بر  ارزش افزوده، روش صورت حسابی یا روش اعتباری هم می گویند.  روش صورت حسابی به این صورت است که هر شرکت یا بنگاه اقتصادی به هنگام خرید یک کالا علاوه بر پرداخت بهای ماده اولیه باید مالیات بر ارزش افزوده آن را نیز به فروشنده پرداخت کند. همچنین در زمان فروش کالای خود باید علاوه بر بهای کالای مشمول مالیات، مالیات بر ارزش افزوده را نیز از خریدار دریافت کند و ما به التفاوت مالیات پرداخت شده و اخذ شده را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان مالیاتی کشور پرداخت کند.

درصورتی که مقدار مالیات پرداختی بیش تر از مقداری باشد که باید پرداخت شود، افراد می‌توانند مقدار اضافی را به دوره مالیات بعدی مولکول کنند و یا اینکه پول خود را از سازمان امور مالیاتی استرداد کنند.

به دلیل اینکه در این روش برای اثبات مقدار مالیات پرداختی توسط مؤدی باید به اداره امور مالیاتی صورتحساب ارائه شود، به عنوان روش صورت حسابی هم شناخته می‌شود. درصورتی که مقدار مالیات پرداختی بیش تر از مقدار مالیات دریافتی باشد، افراد می‌توانند مقدار اضافی را به عنوان اعتبار مالیاتی به دوره مالیاتی بعدی موکول کنند و یا اینکه پول خود را از سازمان امور مالیاتی استرداد کنند.

فراخوان مالیات ارزش افزوده در ایران

بر اساس ماده 18 مودیان مکلفند به ترتیبی که سازمان امور مالیاتی کشور تعیین و اعلام می‌نماید نسبت به ارائه اطلاعات درخواستی سازمان مذکور و تکمیل فرم‌های مربوطه اقدام و ثبت نام نمایند. برای اطلاع از هشت فراخوان ارزش افزوده روی لینک کلیک کنید.

نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده

مثال عددی مالیات بر ارزش افزوده کمک زیادی در فهمیدن نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده خواهد کرد. به عنوان مثال، تولید کننده خودرو (با نام فرضی خودروسازان آسیا) را در نظر بگیرید.

• شرکت خودروسازان مواد خام را با قیمت 2 میلیون ریال خریداری می‌کند که طبیعتاً مالیات بر ارزش افزوده ی آن 180000 ریال است که باید به دولت پرداخت کند. جمع قیمت کل در این حالت 2,180,000 می‌شود.

• خودروسازان محصولات تولید شده را به قیمت 5 میلیون ریال به علاوه 450000 ریال ارزش افزوده و جمع کلی 5,450,000 ریال به توزیع کننده می‌فروشد. در این حالت تولید کننده باید ما به التفاوت مالیات دریافتی و پرداختی که  برابر با 270000 ریال است را به عنوان مالیات ارزش افزوده پرداخت می‌کند.

• در نهایت توزیع کننده این محصول را با قیمت 10 میلیون ریال که عوارض و ارزش افزوده آن 900,000ریال می‌شود به مصرف کننده نهایی می‌فروشد که جمع کل آن 10900000 ریال می‌شود. توزیع کننده در این مرحله 450,000 ریال را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می‌کند.

مهلت تسلیم و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده

هر سه ماه یا در پایان هر فصل به مدت 15 روز به مالکان مشاغل و کسب و کارها مهلت داده می‌شود تا با مراجعه به سامانه مالیات بر ارزش افزوده، ابتدا اظهارنامه ارزش افزوده را تکمیل و سپس پرداخت مالیات بر ارزش افزوده بر اساس فیش مالیاتی صادر شده توسط اداره امور مالیاتی را پرداخت کنید.

البته خوب است توجه داشته باشید که در فصل زمستان به دلیل تعطیلات عید نوروز، مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده معمولا تمدید می‌شود.

سامانه مالیات ارزش افزوده

همه مؤدیان مالیات ارزش افزوده برای ارسال اظهارنامه ارزش افزوده تا تابستان 1401 موظف بودند که برای این کار به سامانه مالیات بر ارزش افزوده به نشانی www.evat.ir مراجعه کنند. اما از پایان تابستان 1401 طبق بخشنامه سازمان امور مالیاتی همه مؤدیان موظف شدند که از درگاه ملی خدمات الکترونیک به نشانی www.my.tax.gov.ir برای تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده استفاده کنند.

برای مشاهده آموزش تصویری نحوه ورود به سامانه مالیات بر ارزش افزوده می توانید مقاله سامانه مالیات بر ارزش افزوده را مطالعه کنید.

صورت مالیات و عوارضی که به کالاها تعلق میگیرد چیست؟

صورت مالیات و عوارضی که به کالاها تعلق میگیرد در قانون جدید مالیات ارزش افزوده متفاوت از قانون قدیم است. در قانون قدیم 6 درصد مالیات و 3 درصد عوارض در صورت مالیات و عوارض نمایش داده می‌شد. قانون دائمی ارزش افزوده به این صورت است که مالیات و عوارض به شکل جداگانه در صورت مالیات و عوارض نشان داده نمی‌شود؛ بلکه هر دوی این موارد در قالب مالیات بر ارزش افزوده با نرخ 9 درصد محاسبه خواهند شد.

جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده

سازمان امورمالیاتی کشور برای ارسال اظهارنامه ارزش افزوده مهلتی را تعیین می‌کند و در صورتی که مودیان در زمان تعیین شده اقدام به ارسال اظهارنامه ارزش افزوده نکنند به آنها جریمه تعلق می‌گیرد و این جریمه‌ها قابل بخشش نیستند.

توجه داشته باشید حتی در صورتی که شرکت یا مشاغل اشخاص حقیقی و حقوقی هیچ فعالیت مالی نداشته باشد، بازهم این اشخاص موظف هستند اظهارنامه ارزش افزوده را تسلیم سازمان امور مالیاتی کنند و اگر می‌خواهند که جریمه به آنها تعلق نگیرد باید اظهارنامه با ارزش افزوده را سفید و همراه با مدارک مربوطه ارائه کنند؛ پس نداشتن فعالیت مالی نباید دلیلی برای ارسال نکردن اظهارنامه ارزش افزوده باشد.

در ادامه می‌توانید مواردی که باعث می‌شود به مشمولان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده جریمه تعلق بگیرد را مشاهده کنید:

1. مشمولان در مهلت تعیین شده اقدام به ثبت نام در سامانه نکنند.
2. صادر نکردن صورتحساب به خریدار کالا یا خدمات.
3. ثبت نادرست ارزش ریالی کالا یا خدمات در صورتحساب رسمی که کد اقتصادی دارد.
4. ثبت و تکمیل نکردن اطلاعات صورت حساب قانونی توسط فروشنده کالا یا خدمات.
5. تحویل ندادن اظهارنامه قانونی.
6. ارائه نکردن دفاتر قانونی پلمپ شده شرکت‌ها و به طور کلی مؤسسات مشمول قانون مالیاتی.
7. مودیان با پرداخت نکردن بدهی یا تقسیط در مهلت تعیین شده علاوه بر پرداخت کامل مالیات ملزم به پرداخت جریمه نیز می‌شوند.

مزایا و معایب‌ VAT(Value Added Tax)

همانند اغلب ابزارهای اقتصادی، مالیات بر ارزش افزوده نیز دارای مزایا و معایبی است. از مزایای مالیات بر ارزش افزوده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گسترش پایه مالیاتی: مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند بخش‌هایی از اقتصاد که تحت پوشش دادن آن‌ها با استفاده از سایر روش‌ها مانند مالیات بر فروش، دشوار است را پوشش دهد.
• افزایش درآمدهای مالیاتی: استفاده از مالیات ارزش افزوده (Value Added Tax) به دلیل گسترش پایه مالیاتی می‌تواند درآمدهای مالیاتی را بسیار افزایش دهد.
• کاهش هزینه اخذ مالیات: مالیات بر ارزش افزوده، مکانیزمی خود اجرایی دارد. لذا احتمالاهزینه‌های جمع آوری در مقایسه به سایر روش‌های اخذ مالیات، پایین‌تر است. همچنین استفاده از این روش،‌ موجب کاهش مالیات مضاعف، کاهش فرارهای مالیاتی و کاهش وقفه زمانی پرداخت نیز می‌شود و به طور کلی با ساده سازی و کارایی خود،‌ کمک شایانی به اصلاح ساختار کلی نظام مالیاتی کشور خواهد کرد.

اما این روش از اخذ مالیات معایبی هم دارد. از جمله معایب آن می‌توان به ترس از افزایش تورم در کشور اشاره کرد. در واقع این مالیات، قیمت تمام شده فروش را در مراحل مختلف اخذ مالیات افزایش می‌دهد. همچنین اجرای این روش نیازمند انجام مطالعات دقیق و علمی و ایجاد ساختار سازمانی مورد نیاز است. پیشنهاد می‌کنیم سایر مقالات تخصصی سپیدار سیستم را از دست ندهید. در مقاله حقوق و دستمزد به صورت کامل می‌توانید با نحوه محاسبه و قوانین مرتبط با حقوق و دستمزد آشنا شوید.

آیا در نظام مالیات ارزش افزوده خریدهای یکجای یک بنگاه تولیدی یا توزیعی و یا فرایند طولانی تولید در برخی از صنایع، موجب تحمل طولانی مدت بار مالیاتی ناشی از مالیات بر ارزش افزوده تا زمان فروش کالاها یا خدمات تولید یا عرضه شده نخواهد گردید؟

خیر، مودیان این نظام مالیاتی حتی در صورت انجام یکجای خریدهای خود و یا فرایند طولانی تولید، بار مالیاتی این نوع مالیات را تا زمان تولید و فروش محصول مربوطه تحمل نخواهند نمود، بلکه در زمان تسلیم اولین اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده (که دوره‌های کوتاه فصلی برای آن تصویب گردیده است)، اضافه پرداختی مالیات ارزش افزوده را از دولت بازپس خواهند گرفت.
لازم به ذکر است اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده، تفاوت بین مالیات کالاها و خدمات عرضه شده با مالیات کالاها وخدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین است. بنابراین در پایان هر فصل اظهارنامه‌ها باید تنظیم و ما‌به‌التفاوت مالیات ارزش افزوده خرید و فروش کالا باید به حساب وزارت اقتصاد و دارایی پرداخت گردد. آخرین مدت ارائه این اظهارنامه 15 روز بعد از پایان هر فصل است. در صورت عدم ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده تا موعد مقرر قانونی، مودی مالیاتی مشمول جرایم مالیاتی خواهد بود.

آیا اعمال دستورالعمل صورتحساب و درج کد اقتصادی و مشخصات هویتی خریدار در فاکتور الزامی است؟

طبق مفاد ماده (19) قانون مالیات بر ارزش افزوده و همچنین مفاد راهنمای صورتحساب فروش کالا و خدمت، مؤدیان مشمول این نظام موظفند اطلاعات هویتی مشخصات متعاملین، اعم از نام،‌ کد اقتصادی یا کد ملی (حسب مورد)، نشانی کامل و کد پستی را در خصوص فروشندگان و خریداران به طور کامل درج نمایند. کلیه مودیان مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده، مکلف به اجرای صحیح قانون هستند. بدیهی است ارائه اطلاعات هویتی از جمله کد اقتصادی برای اشخاص حقوقی و کد ملی برای اشخاص حقیقی از الزامات مقرر جهت اجرای صحیح قانون است.

رسیدگی به مالیات بر ارزش افزوده

پذیرش اعتبار مالیاتی مودیان نیازمند مشمولیت آنان در نظام مالیات بر ارزش افزوده، ثبت‌نام در سامانه مالیات بر ارزش افزوده، داشتن گواهینامه ثبت‌نام و داشتن مدارک مثبته و مورد قبول سازمان دارایی شامل صورت‌حساب، اسناد پرداخت بهای کالا و خدمات و مالیات به عوارض ارزش افزوده، شناسایی فروشنده، کنترل اسناد حمل، رسید انبار و … حسب مورد (که با در نظر گرفتن روش کار مودی متفاوت است) خواهد بود. داشتن گواهینامه ثبت‌نام و بدون درج نام مودی (فروشنده) در فهرست مودیان ثبت‌نام شده فاقد اعتبار مالیاتی در زمان انجام معامله (شرکت‌هایی که به علت تخلف در لیست سیاه دارایی قرار دارند) شرط کافی برای شناسایی معامله و پذیرش اعتبار مالیاتی نخواهد بود.

مدارک مورد نیاز رسیدگی مالیات ارزش افزوده

مدارک مورد نیاز برای جلسه رسیدگی کارشناسان و ممیزین اداره کل مالیات بر ارزش افزوده به شرح زیر است:

1. تراز آزمایشی (حداقل چهار ستونی) در سطح کل، معین و تفصیلی به ترتیب برای دوره‌های (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) سال مورد رسیدگی.
2. تراز آزمایشی (حداقل چهار ستونی) در سطح کل، معین و تفصیلی سالیانه قبل و بعد از بستن حسابهای موقت برای سال مالی مورد رسیدگی.
3. گردش حساب درآمدهای عملیاتی (خدمات و فروش) به ترتیب برای دوره‌های (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) سال مورد رسیدگی.
4. گردش حساب درآمدهای غیر عملیاتی به ترتیب برای دوره‌های (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) سال مورد رسیدگی.
5. گردش حساب مالیات بر ارزش افزوده به ترتیب برای دوره‌های (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) سال مورد رسیدگی.
6. تصویر اولین و آخرین فاکتور رسمی فروش به ترتیب برای دوره‌های (بهار، تابستان، پاییز و زمستان) سال مورد رسیدگی. (شرکت‌های بازرگانی و تولیدی)
7. تصویر صورت وضعیت‌های ارسالی (شرکت‌های پیمانکاری)
8. تصویر صورتحساب (فاکتور)‌های خرید منجر به ایجاد اعتبار مالیاتی از هر شرکت (یک نمونه)
9. تصویر کلیه اوراق سبز گمرکی و سایر مدارک مربوط به ایجاد اعتبار مالیاتی
10. تصویر اسناد فروش داراییها و جدول فروش داراییهای ثابت متشکل از بهای تمام شده کالای فروش رفته و بهای فروش و ارزش دفتری.
11. گردش حساب سود وزیان انباشته.
12. گردش حساب تعدیلات حسابداری و انباشته.
13. گردش موجودی مواد و کالا.
14. محاسبات قیمت تمام شده در خصوص کالاهای تولیدی و خدمات ارایه شده.
15. تصویر اظهار نامه عملکرد سال مورد رسیدگی.
16. تصویر گزارش حسابرسی مالی.
17. تصویر برگ تشخیص عملکرد سال مورد رسیدگی.
18. تصویر صورت حسابهای بانکی بهمراه صورت مغایرت آن‌ها برای سال مورد رسیدگی.
19. تکمیل فرم‌های مربوطه.

الزامات خریدار در مورد ارزش افزوده

در صورت خرید کالا و یا خدمت در صورتیکه تامین کننده این کالا و خدمات، مودی مالیات و عوارض بر ارزش افزوده باشد و با توجه به قوانین جاری اداره ارزش افزوده علاوه بر وجه کالا و خدمات ارائه شده، مالیات و عوارض بر ارزش افزوده را هم از شرکت مطالبه نماید خریدار باید حتماً سلسله مراتب زیر را رعایت کنید:

1 – دریافت فاکتور رسمی طبق الزامات و نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی که در برگیرنده اطلاعات کامل خریدار و فروشنده شامل نام کامل شرکت، شماره سریال و تاریخ، شماره اقتصادی یا شناسه ملی خریدار و فروشنده، آدرس و کد پستی باشد.

2 – دریافت گواهی ارزش افزوده تامین کننده کالا و خدمات که از نظر تاریخی دارای اعتبار باشد. اعتبار گواهی ارزش افزوده تامین کننده کالا و خدمت از سایت https://www.evat.ir/ و از مسیر زیر قابل کنترل است.

3 – پس از وارد شدن به این قسمت می­توان با جستجو نام مودی، شماره اقتصادی، شناسه ملی و یا شماره ثبت، اطلاعات کامل تامین کننده کالا و خدمات مشاهده و با فاکتور دریافتی مطابقت داد.

4 – پس از اطمینان از صحت اطلاعات مندرج در فاکتور و اعتبار داشتن تامین کننده کالا و خدمت، وجه فاکتور پرداخت و مالیات و عوارض ارزش افزوده پرداختی به عنوان پیش پرداخت شرکت در حسابها باقی می‌ماند و در زمان ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده این اعتبارات پرداخت شده می‌تواند از تعهدات شرکت کسر و مابه التفاوت به اداره ارزش افزوده پرداخت شود.

5 – کپی فاکتور و مدارک اعتبار تامین کننده کالا و خدمات که به عنوان پیش پرداخت به اداره ارزش افزوده شناسایی و ثبت می‌گردد در مستندات شرکت باید بایگانی و نگهداری شود زیرا در هنگام رسیدگی اظهارنامه ارزش افزوده، از طرف اداره ارزش افزوده و ممیزان مالیاتی از شرکت مطالبه خواهد شد.

الزامات فروشنده در مورد ارزش افزوده

هر شرکتی موظف است با توجه به قوانین جاری مالیات بر ارزش افزوده سلسله مراتب زیر را رعایت نماید:

1 – دریافت گواهی اعتبار ارزش افزوده از اداره مربوطه و تمدید آن در زمانی که منقضی می‌شود.

2 – صدور فاکتور رسمی طبق الزامات و نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی که در برگیرنده اطلاعات کامل خریدار و فروشنده شامل نام کامل شرکت، شماره سریال و تاریخ، شماره اقتصادی یا شناسه ملی خریدار و فروشنده، آدرس و کد پستی باشد.

3 – ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در 15 روز بعد از اتمام هر فصل طبق قوانین جاری اداره مالیات و عوارض بر ارزش افزوده.

4 – شرکت موظف است که به اندازه تمام درآمدهای عملیاتی و غیر عملیاتی خود که طبق قوانین ارزش افزوده جزء کالا و خدمات معاف محسوب نمی­شوند، در طی هر فصل و به ازاء هر فاکتور درآمدی که صادر می­نماید مالیات و عوارض بر ارزش افزوده را طبق قوانین جاری شناسایی کرده و در پایان هر فصل بعد از تهاتر با پیش پرداختهای مالیاتی پرداخت شده در طی همان فصل اظهارنامه مالیاتی را تکمیل و مابه التفاوت را پرداخت نماید.

5 – در صورتی‌که مابه التفاوت تعهدات مالیات و عوارض شرکت با پیش پرداخت مالیات و عوارض، به بستانکاری شرکت منتهی شود، این بستانکاری می‌­تواند به دوره‌های آتی منتقل شده و یا از سازمان امور مالیاتی درخواست تسویه و عودت آن را داشت.

6 – در اینصورت باید نامه درخواست عودت به سازمان امور مالیاتی ارسال شده و اداره ارزش افزوده پس از رسیدگی مالیاتی ارزش افزوده شرکت مورد نظر تا آخرین دوره و اطمینان از نداشتن بدهی ارزش افزوده در شرکت درخواست دهنده، نسبت به عودت آن اقدام خواهد کرد.

اعتراض به اوراق مطالبه و برگ استرداد ارزش افزوده

امکان اعتراض به اوراق مطالبه وجود دارد، در ادامه شرایط، مهلت زمانی و نحوه اعتراض به مالیات و عوارض تعیین شده را توضیح می‌دهیم و جزئیات مربوط به هر یک را به طور مفصل بیان می‌کنیم:

شرایط، مهلت زمانی و نحوه اعتراض به مالیات و عوارض تعیین شده

در صورتی که شخص یا شرکت مودی نسبت به برگه مطالبات مالیات با برگ استرداد اضافه پرداختی اعتراض داشته باشد، می‌تواند ظرف مدت ۲۰ روز پس از ابلاغ اوراق مطالبه مالیات، اعتراض کتبی خود را به اداره امور مالیاتی مربوط برای رفع اختلاف تسلیم نماید و در صورت رفع اختلاف با رئیس امور مالیاتی مربوطه، پرونده مختومه می‌گردد.

اما اگر مودی در مهلت مذکور کتبا اعتراض ننماید، مبالغ مندرج در برگه مطالبه مالیات و یا برگ استرداد مالیات اضافه پرداختی، حسب مورد قطعی محسوب می‌گردد. در صورتی که مودی ظرف مهلت مقرر اعتراض خود را کتبا به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نماید، ولی رفع اختلاف نشده باشد و هم چنین در مواردی که اوراق مذکور ابلاغ قانونی شده باشد، پرونده ظرف ۲۰ روز از تاریخ دریافت اعتراض یا تاریخ انقضا مهلت اعتراض در موارد ابلاغ قانونی جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف مالیاتی بدوی موضوع قانون مالیات‌های مستقیم احاله می‌شود.

رای هیات بدوی قطعی و لازم الاجرا است، مگر اینکه ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای، از سوی ماموران مالیاتی و یا مودی مورد اعتراض کتبی قرار گیرد که در این صورت پرونده جهت رسیدگی به هیات حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر ارسال می‌شود.

در صورتی که اعتراض به رای هیات بدوی توسط مودی صورت پذیرد، وی باید بخشی از مالیات مورد قبول خود را پرداخت و نسبت به مازاد آن در مهلت مقرر اعتراض کتبی نماید. در صورتی که اعتراض مودی از سوی هیات حل اختلاف مالیاتی تجدید نظر مردود گردد، هزینه رسیدگی معادل یک درصد تفاوت مالیات موضوع رای مورد شکایت و مالیات ابرازی در اظهارنامه تسلیمی، محاسبه و مودی ملزم به پرداخت آن خواهد بود. لازم به توضیح است که رای هیات حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر قطعی و لازم الاجرا بوده و قابل طرح و بررسی در شورای عالی مالیاتی نیست.

لزوم نگهداری اسناد و مدارک

مودیان مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده مکلفند دفاتر، صورتحساب‌ها و سایر فرم‌های مربوط را به مدت ده سال بعد از سال مالی مربوطه نگهداری و در صورت مراجعه ماموران مالیاتی، به آنان ارائه نمایند.

اسناد و مدارکی که یک مودی در نظام مالیات بر ارزش افزوده بایستی به عنوان اسناد و مدارک مثبته تهیه و نگهداری نماید عبارتند از: گواهی ثبت نام در نظام مالیات ارزش افزوده کلیه صورت حساب‌های مربوط به خرید و فروش کالا و خدمات، دفاتر قانونی نسخ اظهارنامه‌های تایید شده رسیدهای بانکی پرداخت مالیات و عوارض برگه‌های اعلامیه بدهکاری و بستانکاری نوارهای صندوق اسناد گمرکی و حمل و نقل و بیمه سایر مستندات معاملات و عملیات.

مستندسازی مبادلات با اشخاص ثبت نام شده

در نظام مالیات بر ارزش افزوده در هنگام مبادله، مودیان بایستی با صدور صورتحساب به نحوی که شماره شناسایی هریک از متعاملین به همراه مشخصات تجاری و موضوع معامله در آن درج گردد اقدام به مستندسازی نمایند و از صحت اطلاعات مندرج در آن مطمئن گردند زیرا این صورتحساب‌ها در نظام مالیات بر ارزش افزوده سند ادعای اعتبار مالیاتی هریک از مودیان هستند و عدم صحت هریک از اطلاعات مندرج در صورتحساب به معنای از دست رفتن اعتبار مالیاتی متعلق به آن معامله است.

مستند سازی تخفیفات و کاهش قیمت

تخفیفات در قیمت کالاها و خدمات ماخذ محاسبه مالیات بر ارزش افزوده نیست؛ بلکه بایستی در صورت حساب‌های صادره میزان و مبلغ تخفیف مشخص گردد (منظور از تخفیفات، تخفیفات اعطایی که در صورت حساب مشخص و از مبلغ فروش کسر شده است، است.)

مستند سازی تخفیفات و کاهش قیمت

تخفیفات در قیمت کالاها و خدمات ماخذ محاسبه مالیات بر ارزش افزوده نیست. در واقع بایستی در صورت حساب‌های صادره میزان و مبلغ تخفیف مشخص گردد.((منظور از تخفیفات، تخفیفات اعطایی که در صورت حساب مشخص و از مبلغ فروش کسر شده است، درنظر گرفته می‌شود. نحوه محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده در قسمت‌های قبلی ارائه شده است.

شرکت سپیدار سیستم در کنار ارائه نرم‌افزارهای تخصصی مثل نرم افزار حسابداری شرکتی ، نرم افزار حقوق و دستمزد و نرم افزار بازرگانی، در راستای مسئولیت اجتماعی خود گام‌های زیادی را برای آموزش مباحث حسابداری برداشته است. برگزاری سمینارها و کارگاه‌های عملی در این حوزه و همچنین تولید پکیج آموزشی که توسط اساتید و بزرگان این قانون تدریس می‌شود، قدم‌های موثری است که سپیدار سیستم برداشته است. در مجموع وجود چنین برنامه‌هایی که باعث فرهنگ سازی و اطلاع رسانی در جامعه می‌شود می‌تواند علاوه بر آگاه نمودن مردم، کمک رسان دولت در اجرای قانون مالیات ارزش افزوده نیز باشد.

در پایان این مقاله از شما دعوت می‌کنیم اگر همچنان سوال یا ابهامی در خصوص مالیات بر ارزش افزوده، نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده (نحوه محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده) و یا سامانه مالیات بر ارزش افزوده دارید، در پایین همین صفحه برای ما بنویسید.