نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ)
شماره ۱۶۰/۱/۲۹۲۱ ۱۴۰۲/۸/۱
« هر ملتی هم که به فکر دفاع از خود نباشد و خود را آماده نکند در واقع زنده نیست، هر ملتی هم که اهمیت دفاع را درک نکند به یک معنا زنده نیست، ما نمی توانیم چشم و قدرت تحلیل داشته باشیم توطئه عمیق عناد آمیز استکبار علیه اسلام و انقلاب و نظام اسلامی را ببینیم در عین حال به فکر دفاع نباشیم خدا آن روز را نیاورد که این ملت و برگزیدگانش از تهاجم عنودانه خباثت آمیز استکبار جهانی و در رأس آنها آمریکا دچار غفلت بشود.» مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظلّه العالی) ـ ۱۳۹۷/۰۸/۰۶
کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور به ریاست رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بالاترین مرجع تصمیم گیری در حوزه پدافند غیرعا م ل کشور است که تصمیمات آن با ابلاغ رئیس کارگروه مزبور، برای همه دستگاه های لشکری، کشوری، بخش دولتی و عمومی غیردولتی لازم الاجراست…»
قانون تشکیل پدافند غیرعامل کشور ( ۱۴۰۲/۶/۱۲)
تصویب نامه
وزیر محترم کشور ـ وزیر محترم دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح
معاون محترم رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور
رئیس محترم کمیسیون امنیّت ملّی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی
معاون محترم هماهنگ کننده ستادکل نیروهای مسلّح
رئیس محترم سازمان پدافند غیرعامل کشور
به استناد تبصره۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ و ماده۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری(مدظله العالی) هفتاد و هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ تشکیل گردید و در جهت تسرّی الزامات قانون فوق الذکر، پیشنهاد آن سازمـان مبنی بر ابلاغ مجدد نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ) ـ مصوبه شماره ۱۶۰/۱/۲۰۶۰ مورخ ۱۳۹۹/۰۳/۲۵ـ را بررسی و به شرح زیر تصویب نمود:
نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ)
مقدمه
مردم (نیروی انسانی) هر کشوری با ارزش ترین سرمایه و اصلی ترین مولّفه اقتدار هر کشوری محسوب می شوند که صیانت و حفاظت از جان و مال آن ها از اصول اولیه و اهداف اصلی نظام پدافند غیرعامل است. یکی از راهبردهای اساسی دشمنان انقلاب اسلامی تاثیرگذاری بر مردم در جهت کاهش تاب آوری است تا با تقابل مردم در برابر حکومت، موجب کاهش قدرت ملی و واگرایی ملت و دولت شوند لذا صیانت از مردم، اداره آنها و خدمات رسانی مناسب در شرایط اضطراری، امری اجتناب ناپذیر جهت حفظ و ارتقاء پایداری ملی خواهد بود.
پدافند غیرعامل مجموعه اقدامات غیرمسلّحانه ای است که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیّت های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران و در نهایت ایجاد امنیت ملی می شود، بکارگیری تمهیدات و ملاحظات پدافند غیرعامل که قبل از وقوع بحران و در زمان عادی تهیه و اجرا می شوند طراحی برای تمامی گام های مدیریت بحران را در بر می گیرند و کارایی دفاعی طرح ها و پروژه ها را در زمان بحران افزایش خواهند داد، در واقع، اقدامات زیرساختی، مدیریتی و ساختاری پدافند غیرعامل تسهیل کننده مدیریت بحران هاست.
هماهنگی برنامه ها و تمهیدات ستادهای مدیریت بحران، مهمترین عامل در کنترل و مهار بحران هاست، تشریح وظایف و مسئولیت ها در هر یک از سازمان ها و نهادهای عهده دار مسئولیت در مدیریت بحران، ارتباطات میان بخشی سازمان ها و اُرگان های موثّر در سازوکار مدیریت بحران، سلسله مراتب مدیریت بحران و همچنین ارزیابی سازوکار هماهنگی مدیریت بحران در وضع موجود از مواردی است که می تواند موجب تسهیل در فرایند مدیریت بحران شود و البته برنامه های آموزشی و ارتقاء سطح آگاهی مدیران در زمینه مفاهیم اصلی پدافند غیرعامل و مدیریت بحران می تواند موجب تسهیل در روند اجرای برنامه ها شود؛ بنابراین و به منظور حفظِ آرامشِ جامعه در شرایط اضطراری، صیانت و حفاظت از جان و مال مردم و اداره و سازماندهی آنان جهت تسهیل در مدیریت بحران وکاهش آسیب های احتمالی ناشی از وقوع تهدیدات غیرمتعارف(نوین) و اقدامات خصمانه دشمن در شرایط اضطراری، تدوین نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ) در دستور سازمان پدافند غیرعامل کشور قرار گرفت.
ماده۱ـ تعاریف و اختصارات
۱) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور
۲) قرارگاه پدافند مردم محور: قرارگاه پدافند مردم محور (لشکری و کشوری) که برای هدایت، راهبری و مدیریت پیامدهای ناشی از جنگ در حوزه حفاظت و صیانت از مردم تشکیل می شود و اجرای اقدامات عملیاتی پدافند مردم محور را در استان ها، شهرستان ها و دستگاه های اجرایی و نیروهای مسلح راهبری، هدایت و نظارت می کند.
۳) بحران ناشی از جنگ: پیامدهای جدی ناشی از وقوع مخاطره نظامی یا تهدید از طرف دشمن در بخش غیرنظامی و در حوزه های زیستی، سایبری، شیمیایی، پرتوی، تروریستی، نظامی و یا ترکیبی است که منجر به خسارات و اثرات منفی گسترده انسانی و زیرساخت ها می شود.
۴) مخاطره نظامی: به هر نوع تهدید، پیامد، حادثه یا اقدام با منشاء پیدایش از طرف دشمن در حوزه های زیستی، سایبری، شیمیایی، پرتوی، تروریستی، نظامی و یا ترکیبی از آنها که با هدف ضربه زدن به منافع ملی باشد، اطلاق می گردد.
۵) تهدید: هر عنصر یا وضعیّتی که پیش شرط وقوع یک حادثه یا رویداد ناگوار باشد و موجودیّت منافع، امنیّت ملی و یا ارزش های حیاتی کشور را به خطر اندازد، تهدید محسوب می گردد.
۶ ) شرایط اضطراری: وضعیتی است که در پی وقوع تهدید یا مخاطره و قریب الوقوع بودن یا بعد از وقوع آن ایجاد می شود و نیاز به اقدامات فوق العاده برای پاسخ دارد.
۷) صیانت از سرمایه های انسانی: ایجادِ ساز وکار لازم بمنظور حفظ کردن سرمایه های انسانی و بصورت عام، جمعیّت یک منطقه می باشد که جزء منافع ملی حیاتی هر کشوری محسوب می شود و در راهبرد تهاجمی دشمن از محوری ترین اهداف آنها می باشد و با سه رویکرد؛ مردم داری، مردم یاری و مردم بانی موردنظر است.
۸) آسیب پذیری: ضعف و کمبودهای مادی و غیرمادی شامل فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در جامعه که باعث می شود وقوع تهدیدات منجر به بحران شود.
۹) پاسخ: مجموعه فعالیّت ها و اقداماتی است که با وقوع حادثه آغاز شده و شامل هشدار سریع، تخلیه، جستجو، نجات و امداد، تامین امنیّت و نظیر آن، متناسب با ویژگی های هر بحران می باشد.
۱۰) مقابله: اقداماتی است که برای توقّف تهدید، حمله یا حادثه و ممانعت از توسعه، رفع یا کاهش خسارات ناشی از آن ها انجام می شود.
۱۱) بازسازی و بازتوانی: به مجموعه تدابیر و اقداماتی گفته می شود که برای ترمیم و بهبود خدمات و ساختارها، معیشت، توانمندی و شرایط زندگی جوامع متاثّر از حوادث و سوانح انجام می شود؛ به نحوی که موجب ارتقای توانایی و ظرفیّت آنها در جهت کاهش خطر حوادث آتی شود.
۱۲) تاب آوری: به توانایی یک نظام یا جامعه در معرض مخاطرات، برای ایستادگی، تحمّل و سازگاری در برابر حوادث و سوانح و بازتوانی و بازسازی موثّر و به موقع جامعه آسیب دیده گفته می شود.
۱۳) آمادگی: مجموعه تدابیر و اقداماتی است که ظرفیّت جامعه و دستگاه های مسئول را برای پاسخ موثّر به حوادث و سوانح افزایش می دهد بطوری که خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را به حداقل می رساند.
۱۴) تهدیدات غیرمتعارف(نوین): توانایی و استعداد دشمن در استفاده از سلاح غیرمتعارف از جمله زیستی، شیمیایی، هسته ای، سایبری، فناورانه و ترکیبی از آنها برای ایجاد خطر و آسیب به جمعیّت، محیط زیست و حیات انسانی و موجودات زنده تهدیدات غیرمتعارف(نوین) گفته می شود.
۱۵) تاسیسات پرخطر: به مجموعه مراکز و بخش های فعّال که بطور بالقوه در درون خود دارای خطراتی هستند و می توانند تحتِ شرایطی سلامت و ایمنی انسان و محیط را به مخاطره انداخته و سبب خسارات مادی و معنوی شوند اطلاق می گردد.
۱۶) مصون سازی: اقداماتی است که سبب می شود تاثیر تهدیدات دشمن بر زیرساخت ها، جامعه و پیکره کشور کاهشی، در حدِ صفر و یا بی اثر شود.
۱۷) تهدیدات ترکیبی: به تهدیداتی که ترکیبی از دو یا چند تهدید از حوزه های مختلف تهدیدات نظامی، زیستی، پرتوی، شیمیایی، سایبری و فناورانه و سایر حوزه ها به صورت همزمان باشد، اطلاق می گردد.
۱۸ ) دستگاه اجرایی: کلیه وزارتخانه ها، مؤسسات دولتی، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت های دولتی و کلیه دستگاه هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم تصریح و یا ذکر نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، بانک مرکزی، بانک ها و بیمه های دولتی، دستگاه های اجرایی نامیده می شوند.
۱۹) پدافند مردم محور: به مجموعه اقدامات و تدابیر در حوزه مردم و زیرساخت های خدمات رسانی و تامین نیازهای اساسی مردم با هدف صیانت و حفاظت از جان و مال مردم، ارتقاء آستانه تحمل مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از جنگ، پایداری و استمرار تامین نیازمندی های ضروری آن ها، اطمینان بخشی، آرامش بخشی و افزایش همگرایی مردم و حاکمیت پدافند مردم محور اطلاق می شود.
۲۰ ) اقدامات پدافند مردم محور: اقدامات پدافند مردم محور شامل دو بخش می شود؛
الف) اقدامات عملیاتی: مجموعه اقدامات طرح ریزی، سازماندهی، آموزش، تجهیز، تمرین، رزمایش، بازخورد و اصلاح و حصول آمادگی
ب) اقدامات زیرساختی: به مجموعه اقداماتی که تداوم کارکردها و حصول به اهداف آمادگی و مقابله را تسهیل و تضمین می نماید؛ شامل زیرساخت های حیاتی، کلیدی و ضروری شهری از قبیل زیرساخت تخلیه و اِسکان، پناهگاه، ذخایر غذا و مایحتاج اساسی، زیرساخت آب، برق، گاز، حمل و نقل، بهداشت، امنیّت، ارتباطات و امثال آن.
ماده۲ـ اسناد بالا دستی
۱) رهنمودها، منویّات و تدابیر مقام معظّم رهبری(مدظله العالی) در تاریخ ۱۳۹۷/۰۸/۰۶ در جمع مسئولان پدافند غیرعامل
۲) سیاست های کلی نظام در موضوع پدافند غیرعامل ابلاغی مقام معظّم رهبری(مدظله العالی) ۱۳۸۹/۱۱/۲۹
۳) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور
۴) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور
۵) قانون احکام دائمی برنامه توسعه کشور ـ ماده ۵۸
۶) قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران
۷) مصوبات کمیته دایمی پدافند غیرعامل کشور
ماده۳ـ قلمرو
قلمرو این سند؛ دستگاه های اجرایی، نیروهای مسلّح وکلیه نهادهای دولتی وخصوصی مرتبط با زیرساخت های تامین کننده نیازهای اساسی و حیاتی مردم، سرمایه های انسانی فعاّل در مراکز حیاتی، حساس و مهم تعریف شده است.
ماده۴ـ هدف
صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از جنگ، تهدیدات و اقدامات غیرطبیعی، انسان ساخت و غیرمتعارف (نوین)
ماده۵ ـ منظور
۱) تدوین نظام تصمیم گیری، فرماندهی، مدیریت عملیاتی و اجرایی پدافندمردم محور در سطوح ملی، استانی و شهرستانی.
۲) تعیین نقش ها و وظایف دستگاه های اجرایی ذی ربط و تبیین نحوه تعامل آنها برای صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری.
۳) بکارگیری منابع ملی، استانی و شهرستانی برای صیانت و حفاظت از کرامت، جان و مال مردم در شرایط اضطراری.
۴) تعیین روابط بین بخش های کشوری و لشکری در ارتباط با صیانت از مردم در شرایط اضطراری.
۵) فرهنگ سازی، حفظ روحیه جهادی، آموزش و ارتقای آمادگی مردم و نهادهای اجرایی کشور جهت مقابله با تهدیدات مردم محور.
ماده۶ ـ ماموریت
قرارگاه پدافند مردم محور اجرای ماموریت های زیر را در دستگاه های اجرایی هدایت، راهبری و نظارت می کند؛
۱) تامین نیازهای اساسی و ضروری مردم از قبیل آب، نان و غذا، سرپناه، بهداشت و سلامت، انرژی و امنیّت.
۲) ایجاد آرامشِ روانی در جامعه با اطلاع رسانی صحیح، دقیق و به موقع، مدیریت رسانه ها و شبکه های اجتماعی.
۳) ایجاد آمادگی شامل سازماندهی، آموزش و تمرین، رزمایش و تجهیز و اقدامات زیرساختی (ذخائر).
۴ ) پایدارسازی خدمات ومدیریت فضای سایبری کشور، شبکه های اجتماعی و رسانه های مجازی و شبکه های خدماتی مردم.
۵) تامین امنیّت محیط های پیرامون مراکز جمعیّتی و جلوگیری از اقدامات مختل کننده امنیّت.
۶ ) صیانت و حفاظت از جان و مال مردم با اقدامات عملیاتی پدافند مردم محور در برابر تهدیدات غیرمتعارف(نوین).
۷) تهیّه و تدوین طرح های عملیاتی پاسخ به شرایط اضطراری از قبیل جستجو، امداد و نجات، تدفین، آواربرداری، تخلیه و اِسکان، درمان و سایر.
ماده۷ـ اهداف عملیاتی
هدف کلان عملیات پدافند مردم محور، صیانت و حفاظت از مردم است که تحقّق آن، مستلزم دست یابی به اهداف عملیاتی زیر می باشد؛
۱) استقرار زیرساخت های لازم برای حفاظت از مردم و ذخایر راهبردی احتیاط در شرایط اضطراری.
۲ ) افزایش تاب آوری و ارتقاء آستانه تحمّل مردمی قبل، حین و بعد از شرایط اضطراری .
۳) حفظ انسجام و ارتقاء همبستگی و همگرایی بین مردم و حاکمیت.
۴) توانایی اداره امور مردم با تامین، ذخیره سازی و توزیع مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری.
۵) مصونیّت بخشی نیروی انسانی ویژه، متخصّص و فعّال در مراکز حیاتی و حساس.
ماده۸ ـ راهبردهای عملیاتی
راهبردهای عملیاتی پدافند مردم محور زیر در راستای اهداف فوق تعریف می شوند:
۱) تامین نیازهای ضروری، حیاتی و اولیه مردم و پیش بینی تامین نیازهای اساسی ثانویه.
۲) توسعه مشارکت های مردمی در مدیریت شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ با سازماندهی مردم در قالب سازمان بسیج مستضعفین و سایر ساختارها و نهادهای مردمی هم سو.
۳) ارتقای آمادگی عملیاتی پدافند مردم محور از قبیل طرح ریزی، سازماندهی، آموزش، تجهیز، تمرین، رزمایش و ارزیابی در سطوح ملی، استانی و شهرستانی.
۴) حفظ آرامش روانی جامعه با اطلاع رسانی و آگاه سازی به موقع، آرامش بخشی و مقابله با عملیات روانی دشمن بر مردم.
۵ ) ایجاد زیرساخت های چندمنظوره اَمن حوزه حفاظت و صیانت مردم (پناهگاه و ذخایر).
۶) ارتقاء ضریب اطمینان کارکرد زیرساخت های حوزه مردم از طریق نظارت و کنترل مداوم.
۷) مدیریت اَمن و پایدار فضای سایبری ملی و استانی و هدایت افکار عمومی مردم در بحران ناشی از جنگ.
۸) ارتقاء ظرفیّت آتش نشانی ها و سایر ظرفیت های دستگاه اجرایی کشور به ابزارهای رفع آلودگی و مقابله با تهدیدات نوین.
۹ ) بسیج منابع مادی و انسانی در سطوح سه گانه ملی، استانی و شهرستانی در جهت تسهیل مدیریت بحران ناشی از جنگ.
۱۰) ساماندهی وانتقال مراکز پرخطر به خارج از شهرها ومراکز جمعیّتی وکاهش آسیب پذیری آنها درصورت عدم امکان جابجایی.
۱۱) ایجاد هماهنگی و هم افزایی بین دستگاه های اجرایی و نیروهای مسلح و استفاده از ظرفیّت نیروهای بسیجی.
ماده۹ـ سطوح عملیاتی پدافند مردم محور
نظام عملیاتی پدافند مردم محور در سه سطح الف ـ سطح شهرستانی ب ـ سطح استانی پ ـ سطح ملی به شرح زیر تعریف می شود:
الف ـ سطح شهرستان: سطحی از عملیات پدافند مردم محور است که امکانات و منابع انسانی و مادی شهرستان برای کنترل مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت های مرتبط با آن کافی باشد.
ب ـ سطح استان: سطحی از عملیات پدافند مردم محور است که امکانات و منابع انسانی و مادی استان برای کنترل، مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت های مرتبط با آن کافی باشد.
پ ـ سطح ملی: سطحی از عملیات پدافند مردم محور است که کنترل، مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت های مرتبط با آن به بسیج منابع و امکانات ملی نیاز داشته باشد.
ماده۱۰ـ روابط و مسئولیت ها
۱) هدایت عملیاتی در سطح ملی با ریاست رئیس جمهور (یا معاون اول رئیس جمهور) و جانشینی وزیر کشور و هماهنگ کنندگی رئیس سازمان می باشد.
۲) در سطوح استانی و شهرستانی، هدایت عملیاتی به عهده قرارگاه هایی است که با مسئولیت وزارت کشور و مشارکت سازمان تشکیل و سازماندهی می شود.
سطوح
فرمانده
جانشین
هماهنگ کننده
ساختار
ملی
رئیس جمهور/ معاون اول
وزیر کشور
رئیس سازمان
قرارگاه مردم محور ملی
استانی
استاندار
فرمانده سپاه استان
مدیرکل پدافند غ ع استان
قرارگاه استانی
شهرستان
فرماندار
فرمانده سپاه شهرستان
معاون سیاسی ـ امنیتی
قرارگاه شهرستانی
۳) در سطوح استانی/شهرستانی، قرارگاه پدافند مردم محور با ریاست استاندار/فرماندار و جانشینی فرماندهان سپاه استانی/شهرستانی و هماهنگ کنندگی مدیرکل پدافند غیرعامل استان/ معاون سیاسی ـ امنیتی شهرستان تشکیل می شود.
۴) به دنبال وقوع مخاطره یا حادثه در قلمرو یک شهرستان، فرماندار بعنوان فرمانده قرارگاه پدافند مردم محور در شهرستان ضمن اطلاع رسانی به استاندار، درصورت لزوم اعلام شرایط اضطراری می کند و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران را برعهده می گیرد، فرماندار درصورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می کند.
۵ ) درصورتی که فرماندار، میزان یا شدت حادثه یا بحران را فراتر از ظرفیّت پاسخ شهرستان محل وقوع حادثه تشخیص دهد، مراتب را به استاندار گزارش می دهد. استاندار درصورت تایید گزارش وی، ضمن اطلاع رسانی به رئیس سازمان، فرماندهی قرارگاه پدافند مردم محور در استان را برعهده می گیرد؛ استاندار درصورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می کند.
۶) مدیریت، پایش و راهبری اداره امور مردم در بحران های ملی و صیانت از سرمایه های انسانی در شرایط اضطراری برعهده رئیس جمهور می باشد که فرماندهی عملیات پاسخ به بحران را مستقیماً برعهده می گیرد و درصورت نیاز به ظرفیّت ها و توانمندی نیروهای مسلّح در پاسخ به بحران، بکارگیری نیروی انسانی، منابع و امکانات حوزه لشکری در مدیریت و رفع شرایط اضطراری، براساس آئین نامه بند(ص) ماده۱۴ قانون مدیریت بحران کشور اقدام می شود.
در بحرانِ سطح ملی اعلام شروع و خاتمه شرایط اضطراری با رئیس جمهور است.
۷) قرارگاه پدافند مردم محور؛ مراحل طرح ریزی، سیاست گذاری، هدایت، نظارت، کنترل و ارتقاء آمادگی، راهبری توسعه و تجهیز زیرساخت های مردم محور و نیز توانمندسازی قرارگاه های پدافند مردم محور در استان ها و شهرستان ها را برعهده دارد.
۸) سازمان، طرح ریزی، برنامه ریزی، هدایت، ایجاد آمادگی و تمرینات و آماده سازی زیرساخت های مربوطه را نظارت و راهبری نموده و از میزان آمادگی زیرساخت های مربوطه با انجام رزمایش در کلیه سطوح، لایه ها و جنبه ها، ارزیابی و حصول اطمینان نموده و به کمیته دائمی گزارش می کند.
۹) سازمان ها و دستگاه های اجرایی، مسئول واپایش بحران های حوزه ماموریت خود هستند و اقدامات خود را بی درنگ به قرارگاه پدافند مردم محور استان و کشور گزارش می کنند؛ سازمان های یادشده موظّفند با نظارت و راهبری مستمر و دقیق، ملاحظات صیانت و حفاظت از مردم را در کلیه زیرساخت های حوزه ماموریت خود اعمال نمایند.
ماده۱۱ـ تدبیر عملیات
قرارگاه پدافند مردم محور، عملیات حفاظت و صیانت از جان و مال مردم توسط دستگاه های اجرایی کشوری و لشکری را در چارچوب نظام جامع دفاعی کشور با بسیج منابع مادی و انسانی کشوری و لشکری و بهره گیری از ظرفیت تشکّل های مردم نهاد و نهادهای غیردولتی، طی سه مرحله؛ قبل، حین و پس از شرایط اضطراری با رویکردهای پیش بینانه، پیشگیرانه، مقابله و واکنش اقدام به طراحی، برنامه ریزی، هدایت، راهبری و نظارت می کند.
ماده۱۲ـ اجرا
عملیات صیانت و حفاظت از مردم در سه بازه زمانی: الف ـ قبل از شرایط اضطراری ب ـ حین شرایط اضطراری پ ـ پس از شرایط اضطراری اجرا می گردد و به ترتیب معادل عملیات پدافند پیش بینانه، پیشگیرانه و واکنش گرانه خواهد بود. تمرکز نظام عملیّاتی صیانت و حفاظت از مردم بر عملیّات های پیشگیرانه، انجام هماهنگی ها و استفاده از ظرفیّت های موجود در مردم، دستگاه ها و نیروهای مسلّح خواهد بود.
الف ـ قبل از شرایط اضطراری :
۱) ایجاد زیرساخت های کلیدی و ضروری اَمن و پایدار با قابلیت جایگزینی و پشتیبانی.
۲) کاهش آسیب پذیری و مصون سازی زیرساخت های حیاتی و کلیدی شهری در برابر حوادث و تهدیدات غیرمتعارف(نوین).
۳) حفظ و تداوم کارکرد خدمات اضطراری و کنترل و آمادگی زیرساخت ها.
۴) پیش بینی ذخایر راهبردی نیازهای اساسی و اصلی مردم و استقرار سامانه تامین و ذخیره سازی مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری.
۵ ) سازماندهی مناسب منابع، نیروی انسانی، مراکز معین و مشارکت مردمی با بهره گیری از ظرفیت سازمان بسیج، تشکّل های مردم نهاد و سازماندهی دستگاه های اجرایی و نهادهای غیردولتی.
۶) ارتقاء آمادگی مردم و مدیران دستگاهی جهت مقابله و پاسخ به حوادث و تهدیدات غیرمتعارف(نوین) با اجرای رزمایش و تمرین طرح های پدافند غیرعامل در دستگاه های اجرایی و جامعه و پایش میزان آمادگی ها.
۷ ) توسعه، تعمیق و ساماندهی آموزش های عمومی و تخصّصی پدافند غیرعامل در اقشار مختلف مردم در برابر تهدیداتِ نوین (حوزه های سایبری، زیستی، شیمیایی و پرتوی).
۸) تقسیم کار و هماهنگی بخش های لشکری و کشوری متناسب با ظرفیت ها و توانمندی های بالقوه در هر بخش همراه با اشتراک گذاری متقابل سوابق، تجارب و یافته های علمی و تجربی در شرایط اضطراری.
۹) شناسایی، برنامه ریزی و طبقه بندی و ایجاد شبکه ها و سامانه های موازی تامین، ذخیره، انتقال و توزیع انرژی، حمل و نقل، ارتباطات، بهداشت و درمان، آب، غذا و دارو و سایر زیرساخت های اساسی.
ب ـ حین شرایط اضطراری:
۱) مدیریت و کنترل صحنه بحران ها با عملیاتی نمودن سامانه فرماندهی و کنترل حادثه و هوشیاری و آمادگی برای انجام عملیات ترکیبی دشمن.
۲) تعیین و اعلام وضعیّت، هشدارباش و تعیین سطوح شرایط اضطراری.
۳) ارزیابی بلادرنگ از شدّت وسعت بحران، تلفات و خسارات احتمالی (برآورد خسارت).
۴) برقراری نظم و امنیّت عمومی در گستره وقوع بحران.
۵) اعمال قرنطینه و محدودسازی گسترش بحران بمنظور جلوگیری از توسعه پیامدهای وقوع مخاطره.
۶) پایش لحظه ای تغییرات، تحولات و واکنشهای رفتاری جمعیت (مردم) در شرایط اضطراری.
۷) امداد و نجات، تخلیه و اِسکان اضطراری و موقت مردم.
۸) حفظ و استمرار چرخه تولید و ارائه خدمات و اقلام ضروری و نیازهای حیاتی و توزیع مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری (اداره موقت مردم).
پ ـ پس از شرایط اضطراری:
۱) آرامش بخشی و اطمینان بخشی با اطلاع رسانی مناسب و بهنگام در جامعه با بکارگیری صحیح رسانه ها.
۲) اداره امور مردم و ساماندهی امور زیربنایی درجهت بازگشت به وضع قبلی.
۳) برقراری خدمات زیرساختی عمومی و استمرار تامین نیازهای حیاتی و اصلی.
۴) آواربرداری و بازگشایی معابر اصلی و استمرار فعالیت شریان های حیاتی و اساسی کشور.
۵) اسکان موقت مردم و دفن بهداشتی فوت شدگان.
۶) بازسازی و ترمیم، بازیابی و بازتوانی بمنظور حفظ پویایی، کارآمدی و مقابله با بحران های متوالی.
۷) مستندسازی، ثبت سوابق و درس آموخته ها جهت رفع نقاط ضعف و تقویت نواحی قابل بهبود.
ماده۱۳ـ وضعیت های عملیاتی
سه وضعیت سفید، زرد و قرمز در این نظام در نظر گرفته شده که به ترتیب بصورت زیر تعریف می شوند؛
الف) شرایط عادی
ب) احتمال ورود به شرایط اضطراری و آستانه بحران
ج) شرایط اضطراری
وضعیت
سفید (عادی)
زرد (احتمال ورود به شرایط اضطراری)
قرمز (شرایط اضطراری)
شواهد و قرائن
*تحرکات طبیعی
*اظهارنظرهای غیرنظامی
*همکاری متداول
*روابط معمول اقتصادی
*روال عادی فعالیت ها
*سلامت و ایمنی مردم
*احتمال عملیات نظامی
*انجام عملیات چریکی یا نامنظم گسترده
*تهدید به عملیات نظامی
*حمله محدود زمینی و دریایی یا موشکی
*نقض حریم هوایی و پیاده سازی نیرو در مجاورت مرزها
* تهاجم نظامی گسترده به اهداف استراتژیک
*پیش روی در مرزها و اشغال جزایر
*جنگ تمام عیار ترکیبی (نظامی و بقیه ترکیبات)
*تلفات انسانی
مسئول و اعضاء کمیته تعیین و مرجع تصویب وضعیّت عملیاتی در سطوح مختلف قرارگاه پدافند مردم محور در جدول زیر مشخص شده است؛
سطح
مسئول
اعضای کمیته تعیین وضعیت
مرجع تصویب وضعیت
شهرستانی
فرماندار (رئیس کمیته پدافند غیر عامل شهرستان)
اعضای کمیته پدافند غیرعامل شهرستان
شورای تامین استان
(تا سطح زرد)
استان
استاندار (رئیس کمیته پدافند غیر عامل استان)
اعضای کمیته پدافند غیرعامل استان
شورای امنیت کشور
(تا سطح زرد)
ملی
رئیس جمهور (فرمانده قرارگاه)
اعضای کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور
شورایعالی امنیت ملی (سطح قرمز)
تبصره: در شرایط جنگی، کلیه وضعیّت ها توسط شورای عالی امنیت ملی در سطح ملی تعیین می شود.
ماده۱۴ـ وظایف و نقش سازمان ها و دستگاه ها
۱) جمعیت هلال احمر مسئول جستجو و نجات، جابجایی و اِسکان موقّت مردم، مراقبت جمعی و تأمین، حفظ و اداره ذخایر راهبردی وتوزیع مایحتاج عمومی مردم آسیب دیده و آوارگان، اداره اردوگاه های موقّت اِسکان در شرایطِ اضطراری است و به امداد پزشکی مصدومین کمک می نماید.
۲ ) شهرداری ها و سازمان آتش نشانی مسئول تامین خدمات رفع آلودگی، اطفای حریق و مدیریت اجساد و ضایعات و پسمانداری می باشند و ایجاد و اداره زیرساخت های مناسب شهری برای عملیات پدافند مردم محور از قبیل پناهگاه ها و فضاهای اَمن، اِسکان موقّت، ذخایر شهری، مدیریت امور شهری و همچنین در تخلیه و انتقال مردم کمک می کند.
۳) وزارت کشور نسبت به تشکیل قرارگاه پدافند مردم محور در استان ها و شهرستان ها اقدام و مدیریت صحنه بحران ها، اداره مردم و حفظ امنیّت و نظم عمومی را در شرایط اضطراری به عهده دارد و با هدایت و راهبری همه دستگاه های مسئول و ذی ربط، با اِعمال قرنطینه و محدودسازی محیط گسترش بحران اقدام به اجرای عملیات پدافند مردم محور می نماید.
۴) سازمان صداوسیما ج.ا.ا نسبت به اطلاع رسانی، ارتقاء سطح آگاهی مردم در شرایط اضطراری، اعلام هشدارهای لازم و آرامش بخشی، اِقناع و هدایت افکار عمومی و آموزش های عمومی پدافند مردم محور برای آحاد جامعه اقدام کند.
۵) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) موظّف به ایجاد امنیّت و کنترل عبور و مرور در مناطق حادثه دیده، انتظام امور و تامین امنیّت جان و مال مردم در شرایط اضطراری می باشد.
۶) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان فوریت های پزشکی (اورژانس) امداد پزشکی، نجات، درمان مصدومین، توسعه بهداشت عمومی، و توانمندسازی آموزشی قرارگاه های پدافند مردم محور را برعهده دارد.
۷) وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیازهای حیاتی و کالاهای اساسی موردنیاز مردم در شرایط اضطراری را تامین و امنیّت و سلامت غذایی جامعه، محصولات کشاورزی و دام و طیور را پایش و هرگونه آلودگی را به قرارگاه پدافند مردم محور گزارش نمایند.
۸) وزارت راه و شهرسازی مسئولیت حفظ و تداوم عملکرد زیرساخت حمل ونقل و جابجایی مردم از طریق بنادر، راه های مواصلاتی و فرودگاه ها و کمک به پایش، پیش آگاهی و هشدار وضعیّت هواشناسی را برعهده دارد.
۹) وزارتخانه های نفت و نیرو مسئولیت تأمین سوخت و حامل های انرژی، برق رسانی و تامین آب شرب و مصرفی مناطقِ حادثه دیده در شرایط اضطراری را برعهده دارند.
۱۰) وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مسئول ایجاد ارتباطات اَمن و پایدار، مدیریت فضای سایبری و افکارعمومی مبتنی بر شبکه های اجتماعی، پایش لحظه ای تغییرات و واکنش های رفتاری مردم و انجام خدمات پدافند مردم محور مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات می باشد.
۱۱) سازمان بسیج مستضعفین با مشارکت در امر سازماندهی و بکارگیری مردم، آموزش مردم، همکاری در امدادرسانی و انتقال مصدومین و تخلیه و اِسکان آسیب دیدگان به تسهیل مدیریت بحران (اداره اردوگاه ها و مردم، توزیع تجهیزات و مایحتاج مردم و سایر موارد) کمک می نماید.
ماده۱۵ـ سازمان با همکاری دستگاه های اجرایی ذی ربط، اصول و قواعد، سند تفصیلی نظام عملیاتی پدافند مردم محور حاوی جزئیات کافی برای قابل درک و قابل اجرا نمودن نظام عملیاتی صیانت و حفاظت از مردم، برای هریک از ارکان این نظام، طرح های عملیاتی مربوط به هریک از مأموریت های عملیاتی، وظایف کنش گران و دستگاه های اجرایی ذی ربط، چارچوب ها و دستورالعمل های عملیاتی و فنی موردنیاز اجرایی نمودن این نظام را تهیّه، تدوین و به مسئولین و کنش گران ذی نقش ابلاغ می نماید و مسئول نظارت بر حسن اجرای این نظام عملیاتی می باشد.
ماده۱۶ـ اعتبار این سند، ده سال (۱۳۹۹ـ۱۴۰۹هجری شمسی) می باشد که درصورت لزوم بمنظور حفظ روزآمدی، کارآمدی و اثربخشی در مقاطع زمانی سه ساله مورد بازنگری قرار می گیرد.
ماده۱۷ـ دستگاه های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این نظام در زیرساخت های را به سازمان گزارش کرده و برابر مقررات با فرد متخلّف، برخورد کنند.
ماده۱۸ـ سازمان با مستنکفین از این طرح بنابر تخلّف صورت گرفته و براساس شیوه نامه ای که توسط سازمان تنظیم و ابلاغ می گردد برخورد انضباطی کرده و درصورت نیاز از طریق قوه قضائیه اقدام می کند.
تبصره: وفق تبصره۱ قانون تشکیل سازمان مستنکفان علاوه بر جبران خسارت واردشده، به مجازات موضوع ماده (۵۷۶) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) مصوب ۱۳۷۵/۳/۰۲ محکوم می شوند و چنانچه خسارتی وارد نشده باشد برابر قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۱۳۷۲/۰۹/۰۷ با مستنکف رفتار خواهد شد.
ماده۱۷ـ این تصویب نامه در هفده ماده و هشتاد وشش بند و یک تبصره در تاریخ بیست وهشتم شهریورماه سال یکهزار و چهارصدودو هجری شمسی در هفتاد و هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی به تصویب رسید.
نظام عملیاتی پدافنـد مردم محـور (صیانت و حفـاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدیـد و جنـگ) مشتمل بر هفده ماده و هشتاد وشش بند و یک تبصره که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ در هفتاد و هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ و ماده۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری(مدظله العالی) جهت اجرا ابلاغ می گردد.
رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور
سرلشکر پاسدار محمٌد باقری
