صورت وضعیت پیمان یکی از انواع سند حسابداری است که میزان خدمات ارائه شده و یا کار انجام شده در یک مقطع زمانی مشخص را تعیین نموده و مبلغی که باید بابت انجام کار و خدمات پرداخت شود را نشان می‌دهد. صورت وضعیت پیمان نیز به‌عنوان بخشی از حسابداری سندی است که امروزه بسیاری از حسابداران و پیمانکاران با آن سروکار دارند. صورت وضعیت دو نوع است که نوع موقت در حین انجام کار و نوع قطعی پس از پایان انجام کار تنظیم شده و در اختیار کارفرما قرار می‌گیرند.
برای یادگیری صورت وضعیت پیمان ابتدا باید اصول آن را شناخته و سپس با نکات، مراحل و انواع پیمان آشنا شد. اسناد صورت وضعیت در پایان هر دوره کاری و به طور معمول توسط پیمانکار به صورت ماهانه تهیه می‌شوند. هدف اصلی از تهیه و ارائه این اسناد به کارفرما آگاه ساختن او از مقدار هزینه‌ها و پرداخت آن‌ها است. صورت وضعیت پیمان یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل در قراردادهای پیمانکاری محسوب می‌شود.
صورت وضعیت موقت و قطعی به چه معنی است؟
طبق قانون دو نوع صورت وضعیت وجود دارد: موقت و قطعی که در ادامه به بررسی اجمالی هریک می‌پردازیم.
صورت وضعیت موقت یعنی چه؟
صورت وضعیت موقت در ضمن انجام کار و به‌صورت دوره‌ای توسط پیمانکار تهیه خواهد شد. در واقع پیمانکار باید هزینه کرد خود را به‌صورت ماهیانه در قالب سندی تحت عنوان صورت وضعیت به کارفرما ارائه نماید. مطالبه تمامی مبالغ خرج شده برای تجهیز کارگاه و خرید مصالح پای‌کار اصلی‌ترین دلیل تنظیم این سند است. علی‌الحساب بودن هزینه‌ها از دیگر ویژگی‌های این نوع صورت وضعیت است. هزینهٔ کارهایی که تا آن تاریخ طبق نرخ توافق شده بین پیمانکار و کارفرما انجام شده‌اند بخش اصلی صورت وضعیت موقت را تشکیل می‌دهد. اما بخش دیگر آن مربوط به مصالح پای‌کار است.
مصالح از زمان ورود به کارگاه جزو مصالح پای‌کار محسوب می‌شوند و تا زمان استفاده در پروژه نمی‌توان آن‌ها را در صورت وضعیت درج نموده و مبلغ هزینه شده برای خرید این مصالح را از کارفرما طلب کرد. در ابتدای پروژه دورۀ زمانی صورت وضعیت موقت بین کارفرما و پیمانکار تعیین خواهد شد اما به طور معمول پایان هر ماه شمسی برای ارائه این سند در نظر گرفته می‌شود. درصورتی‌که پیمانکار نتواند به‌موقع صورت وضعیت موقت را به کارفرما تسلیم کند کارفرما هیچ مسئولیتی در قبال تأخیر در پرداخت نخواهد داشت.
در برخی موارد پیمانکار می‌تواند باتوجه‌به تمکن مالی خود دورۀ صورت وضعیت را افزایش دهد اما معمولاً این اتفاق نمی‌افتد چون مبالغ مندرج بسیار زیاد شده و امکان تأیید نشدن این مبالغ توسط گروه مشاور وجود دارد؛ بنابراین پیمانکار سعی می‌کند حتی‌الامکان صورت وضعیت موقت را در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت تسلیم کارفرما کند. آخرین صورت وضعیت موقت، صورت وضعیت ماقبل قطعی نامیده می‌شود.
صورت وضعیت قطعی یعنی چه؟
صورت وضعیت قطعی با ارائهٔ مستندات و در پایان کار تنظیم خواهد شد. بندهایی که از قرارداد باقی‌مانده باشند و همچنین هزینه‌هایی که برای برچیدن کارگاه شده است همگی در این سند قید می‌شوند. تمامی اشتباهاتی که در صورت‌وضعیت‌های موقت رخ‌داده در صورت وضعیت قطعی جبران می‌شود.
به بیان ساده‌تر دقیق‌ترین و آخرین صورت وضعیتی که پیمانکار به گروه مشاور و کارفرما ارائه می‌نماید صورت وضعیت قطعی نام دارد. هر اشتباه و خطای جزئی در این صورت وضعیت خسارات مالی جبران‌ناپذیری برای پیمانکار خواهد داشت؛ این در صورتی است که اگر اشتباهی در صورت وضعیت موقت رخ دهد می‌توان به‌راحتی آن را در صورت‌های آینده جبران نمود.
صورت وضعیت قطعی باید تا حداکثر یک ماه پس از تحویل موقت بر اساس مفاد قرارداد و کارهای انجام شده از سوی پیمانکار به گروه مشاور ارائه شود. گروه مشاور موظف است این سند را بررسی نموده و ظرف مدت دو ماه آن را به کارفرما ارسال کند. کارفرما باید تمامی مبالغ باقی‌مانده را حداکثر تا سه ماه پس از وصول صورت وضعیت قطعی پرداخت کند. صورت وضعیت قطعی منبع تسویه‌حساب بوده و می‌تواند بدون صورت‌وضعیت‌های موقت نیز ارائه شود.
در برخی موارد قرارداد فسخ می‌شود و صورت وضعیت قطعی برای آن صادر خواهد شد. در چنین شرایطی گروه مشاور صورت وضعیت قطعی را تهیه نموده و آن را برای بررسی به پیمانکار تحویل می‌دهند. پیمانکار می‌تواند متناسب با مندرجات این سند را امضا کند و یا از امضای آن سرباز زند. در هر دو صورت، سند به کارفرما ارسال خواهد شد. پیمانکار می‌تواند ظرف مدت یک ماه اعتراض خود به موارد مندرج در این صورت وضعیت را با ارائۀ اسناد و مدارک به کارفرما ابلاغ نماید. پس از آن کارفرما یک ماه مهلت دارد که به اعتراضات پیمانکار رسیدگی کند و در صورت پذیرفته نشدن اعتراضات، پیمانکار می‌تواند از کارفرما شکایت کند. اگر کارفرما در رسیدگی به اعتراضات تعلل کند، وضعیت اعتراض به‌صورت خودکار پذیرفته‌شده مبدل خواهد شد.
پادکست: قراردادهای پیمانکاری طرح‌های عمرانی و غیرعمرانی
صورت وضعیت تأییدشده چیست؟
صورت وضعیت پیمان باید ابتدا به تأیید مشاور و یا گروه مشاورین برسد و پس از آن قابل وصول خواهد بود. در صورت عدم تأیید مبالغ درج شده در آن قابل استناد و معتبر نخواهد بود؛ بنابراین صورت وضعیت تأییدشده به‌صورت وضعیتی گفته می‌شود که تمامی نکات و مراحل لازم را رعایت نموده و هیچ مشکلی در حین بررسی‌ها نداشته است. این صورت وضعیت پس از رعایت تمامی موارد و نداشتن هیچ مشکلی قابل پرداخت خواهد بود.
صورت وضعیت تجمیعی چیست؟
به تمامی صورت‌وضعیت‌هایی که به صورت تجمعی تهیه می‌شوند صورت وضعیت تجمیعی گفته می‌شود. همان‌طور که بیان شد افراد موظف هستند که در پایان هر ماه صورت وضعیت کارها و هزینه‌های انجام شده تا آن تاریخ را تهیه نموده و به کارفرما ارائه کند و این یعنی صورت وضعیت تجمیعی است.
ثبت صورت وضعیت پیمانکاری
– به‌منظور ثبت صورت وضعیت پیمانکاری باید کسوراتی بابت بیمه، پیش‌پرداخت، مالیات و حسن انجام کار محاسبه شود.
– کسر بابت بیمه بستگی به عمرانی، غیر عمرانی ، مکانیکی و … بودن نوع قرارداد دارد.
– نحوۀ کسر اقساط پیش‌پرداخت به قرارداد و توافقاتی که در آن انجام شده بستگی دارد.
– طبق قوانین درصدی بابت علی‌الحساب مالیات از صورت وضعیت کسر نخواهد شد اما این نرخ درگذشته پنج درصد بود و سپس به سه درصد کاهش یافت.
– از هر صورت وضعیت ارسالی ده درصد بابت حسن انجام کار کسر خواهد شد.
پادکست: مقررات اجرایی ضوابط بیمه‌ای پیمانکاران و تشکیل پرونده
نمونه نامه صورت وضعیت پیمان
برای به دست آوردن نتایج دقیق با مقادیر عینی، صورت وضعیت پیمان باید شفاف و دقیق نوشته شود. صورت وضعیت پیمان دارای فرم مخصوصی است که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم. موضوع پیمان، تمامی تاریخ‌ها و همهۀ موارد موجود در صورت وضعیت پیمان باید به‌طور کامل در این سند درج شوند تا کارفرما از روند کار پروژه آگاه شود.
| کارفرما موضوع پیمان شماره قرارداد مدیر طرح |
| تاریخ قرارداد مهندس مشاور تاریخ آخرین دوره شماره صورت وضعیت پیمانکار |
| شماره فصل شماره ردیف شرح ردیف واحد بهای واحد مقدار پیمان مبلغ پیمان تغییر مقادیر ابلاغ‌شده مقدار اجراشده مبلغ اجراشده |
| جمع مبلغ فصل با اعمال ضریب (ریال) جمع مبلغ فصل اضافه بر 1.25 مبلغ اولیه فصل با اعمال کمترین مقدار ضریب فصل و ضریب پیشنهادی کل |
نحوه ثبت صورت وضعیت در نرم‌افزار حسابداری
ثبت صورت وضعیت در نرم افزار حسابداری باید بدون اشتباه و با دقت بسیار بالایی انجام شود زیرا در صورت بروز هرگونه اشتباه ممکن است متحمل جرائمی از جانب سازمان امور مالیاتی شویم. پیمانکار باید به‌منظور صدور ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه به بانک معرفی‌شده و ضمانت‌نامه بانکی را دریافت کند. پیمانکار در این شرایط باید کارمزد و وثیقه به شرح ذیل پرداخت نماید:
- حساب‌های انتظامی (جهت وثیقه ضمانت‌نامه مناقصه مربوطه): بدهکار
- حساب‌های انتظامی (جهت ضمانت‌نامه مناقصه مربوطه): بدهکار
- طرف حساب‌های انتظامی (جهت وثیقه ضمانت‌نامه مناقصه مربوطه): بستانکار
- طرف حساب‌های انتظامی (جهت ضمانت‌نامه مناقصه مربوطه): بستانکار
- هزینه کارمزد بانکی: بدهکار
- بانک: بستانکار
حال پس‌ازآن برای ضمانت‌نامه، انعقاد قرارداد و … صورت وضعیت پیمانکاری صادر خواهد شد. ثبت سند صورت وضعیت باید به هنگام صدور ضمانت‌نامه و جهت وثیقه ضمانت باید انجام شود. در هنگام امضای قرارداد پیمانکار باید ضمانت‌نامه‌ای از بانک موردنظر دریافت نماید و تحویل کارفرما دهد. مبلغ این ضمانت‌نامه 5 درصد از مبلغ تعیین‌شدۀ اولیه خواهد بود. ضمانت‌نامه تا تاریخ تحویل اولین صورت‌مجلس موقت اعتبار خواهد داشت و پیمانکار باید تا زمان تحویل این صورت‌مجلس ضمانت‌نامه را تمدید کند البته اگر تحویل آن در موعد مقرر انجام نشود.
ثبت حسابداری صورت وضعیت در دفاتر پیمانکار
- بدهکاران تجاری( کارفرما): بدهکار
- سپرده حسن انجام کار: بدهکار
- سپرده بیمه: بدهکار
- پیش دریافت درآمد: بدهکار
- درآمد پیمان: بستانکار
حال اگر بخواهیم مالیات ارزش افزوده را نیز در محاسبات مدنظر قرار دهیم ثبت صورت وضعیت به شرح ذیل خواهد بود:
| بدهکاران تجاری( کارفرما) | بدهکار |
| سپرده حسن انجام کار | بدهکار |
| سپرده بیمه | بدهکار |
| پیش دریافت درآمد | بدهکار |
| درآمد پیمان | بستانکار |
| مالیات ارزش‌افزوده | بستانکار |
| عوارض ارزش‌افزوده | بستانکار |
ثبت حسابداری صورت وضعیت در دفاتر کارفرما
| کار در جریان تکمیل | بدهکار |
| سپرده حسن انجام کار | بستانکار |
| سپرده بیمه | بستانکار |
| پیش‌پرداخت | بستانکار |
| بستانکاران تجاری(پیمانکار) | بستانکار |
حال اگر بخواهیم مالیات ارزش‌افزوده را نیز در محاسبات مدنظر قرار دهیم ثبت صورت وضعیت به شرح ذیل خواهد بود:
| کار در جریان تکمیل | بدهکار |
| مالیات ارزش‌افزوده | بدهکار |
| عوارض ارزش‌افزوده | بدهکار |
| سپرده حسن انجام کار | بدهکار |
| سپرده بیمه | بستانکار |
| پیش‌پرداخت | بستانکار |
| بستانکاران تجاری(پیمانکار) | بستانکار |
نتیجه گیری
صورت وضعیت پیمان نیز به‌عنوان سندی از حسابداری است که امروزه به کار بسیاری از حسابداران و پیمانکاران می‌آید. صورت وضعیت دو نوع موقت و قطعی تنظیم می‌شود. نوع موقت در حین انجام کار و نوع قطعی پس از پایان انجام کار تنظیم و در اختیار کارفرما قرار می‌گیرد. در صورتی که نظر و یا پیشنهادی درباره این مقاله دارید، از طریق ثبت دیدگاه با ما در ارتباط باشید.
سئوالات متداول
- صورت وضعیت تجمیعی چیست؟
به تمامی صورت‌وضعیت‌هایی که به صورت تجمعی تهیه می‌شوند صورت وضعیت تجمیعی گفته می‌شود.
- صورت وضعیت قطعی یعنی چه؟
صورت وضعیت قطعی با ارائهٔ مستندات و در پایان کار تنظیم خواهد شد. بندهایی که از قرارداد باقی‌مانده باشند و همچنین هزینه‌هایی که برای برچیدن کارگاه شده است همگی در این سند قید می‌شوند. تمامی اشتباهاتی که در صورت‌وضعیت‌های موقت رخ‌داده در صورت وضعیت قطعی جبران می‌شود.
- صورت وضعیت موقت یعنی چه؟
صورت وضعیت موقت در ضمن انجام کار و به‌صورت دوره‌ای توسط پیمانکار تهیه خواهد شد. در واقع پیمانکار باید هزینه کرد خود را به‌صورت ماهیانه در قالب سندی تحت عنوان صورت وضعیت به کارفرما ارائه نماید.
