مالیات بر ارزش افزوده در سال 1400 با تحولات زیادی همراه بود. از تغییر نرخ‌ها و مآخذ دریافت مالیات گرفته تا تغییرات گسترده‌ای که در معافیت‌های مالیاتی و فرایند دادرسی مالیاتی اتفاق افتاده است. در این مقاله سعی می‌کنیم که بیشتر درباره تغییراتی که در نرخ‌های مالیاتی اتفاق افتاده است بنویسیم.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده سال 1401
برای اینکه بفهمیم نرخ‌های مالیات بر ارزش افزوده در سال 1401 به چه شکلی هستند باید به قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده یا همان قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده که از تاریخ 13 دی 1400 وارد فاز اجرایی شده است رجوع کنیم. پیش از آنکه اطلاعات دقیق نرخ‌های جدید مالیات بر ارزش افزوده را بررسی کنیم به شما پیشنهاد می‌کنیم 4 پادکستی که با حضور جناب استاد غفارزاده درباره موضوع مالیات بر ارزش افزوده ضبط کردیم را به صورت کامل گوش کنید:
پادکست‌های رادیو مالی با موضوع مالیات بر ارزش افزوده
اگر اهل پادکست گوش کردن هستید، رادیو مالی سپیدار سیستم پادکست ویژه‌ای را برای آموزش مالیات تهیه کرده است. این پادکست‌ها با حضور برترین اساتید و خبرگان حسابداری کشور تهیه و به رایگان قابل استفاده است. پیشنهاد می‌کنیم اگر شنیدن پادکست را به خواندن درباره آموزش مالیات و مالیات حقوق ترجیح می‌دهید، همین الان اپیزودهای ما را در پادکست رادیو مالی گوش کنید. به شما اطمینان می‌دهیم که به تمامی‌سوالات شما درباره مالیات حقوق پاسخ گفته‌ایم.
قسمت ۱۵۷: قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده – بخش اول
قسمت ۱۵8: قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده – بخش دوم
قسمت ۱۵9: قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده – بخش سوم (دادرسی مالیاتی)
قسمت 160: قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده – بخش چهارم (معافیت های مالیاتی)
اتفاق مهمی که درباره نرخ مالیات بر ارزش افزوده افتاده این است که در قانون جدید نرخ عوارض و مالیات بر ارزش افزوده به صورت جداگانه بیان نشده‌اند. در قانون قبلی از 9 درصد مالیاتی که با عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می‌شد، 3 درصد مربوط به عوارض بود. در قانون جدید نرخ رسمی مالیات بر ارزش افزوده برای عموم کالاها برابر با 9 درصد است.
البته باید به این نکته دقت داشته باشید که کالاهایی هم وجود دارند که ارزش افزوده آنها باید با نرخ‌های خاص پرداخته شوند. این نرخ‌های خاص می‌توانند پایین‌تر و یا بالاتر از نرخ رسمی 9 درصد اعلام شده باشند؛ برای مثال داروها و لوازم درمانی وارداتی با نرخ ارزش افزوده کمتر از 9 درصد و دخانیات با نرخ بالاتر از 9 درصد محاسبه می‌شوند.
بر اساس ابلاغیه‌ای که در تاریخ 28/12/1400 مدیر کل واردات گمرک درباره مصوبه‌ای که شورای عالی هماهنگی اقتصادی در رابطه با مالیات برخی از کالاهای اساسی داشته است، از تاریخی که قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده وارد مرحله اجرایی شده است تا پایان سال 1401 نرخ مالیات بر ارزش افزوده واردات گندم، برنج، دانه‌های روغنی، انواع روغن خام، قند، شکر و گوشت قرمز معادل یک درصد تعیین شده است.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده از سال 1387 تا 1401
قانون مالیات بر ارزش افزوده در ۵۳ ماده و ۴۷ تبصره در تاریخ 17/02/1387 در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصویب شده است تا برای مدت آزمایشی ۵ سال از تاریخ اول مهرماه ۱۳۸۷ به اجرا گذاشته شود. بعد از گذشت 5 سال از قانون اولیه مالیات بر ارزش افزوده باید قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده تهیه و اجرا می‌شد که به دلایل ناهماهنگی‌های موجود در دولت‌ها و مجلس‌هایی که در چند سال گذشته وجود داشته‌اند، قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده بالاخره در خرداد ماه 1400 تصویب و در دی ماه اجرایی شد.
در ابتدا نرخ مالیات بر ارزش افزوده برابر با 3 درصد تصویب شد و سپس در سال‌های بعدی این نرخ افزایش یافت. در جدول زیر نرخ‌های مالیات بر ارزش افزوده از ابتدای تصویب این قانون (سال 87) تا کنون را می‌توانید ببینید:
| سال | ضریب عوارض | ضریب مالیات | ضریب مالیات بر ارزش افزوده |
| 1387 | 1.5% | 1.5% | 3% |
| 1388 | 1.5% | 1.5% | 3% |
| 1389 | 1.5% | 1.5% | 3% |
| 1390 | 1.8% | 2.2% | 4% |
| 1391 | 2.1% | 2.9% | 5% |
| 1392 | 2.4% | 3.6% | 6% |
| 1393 | 2.7% | 5.3% | 8% |
| 1394 | 3% | 6% | 9% |
| 1395 | 3% | 6% | 9% |
| 1396 | 3% | 6% | 9% |
| 1397 | 3% | 6% | 9% |
| 1398 | 3% | 6% | 9% |
| 1399 | 3% | 6% | 9% |
| 1400 | 3% | 6% | 9% |
| 1401 | – | 9% | 9% |
با بررسی این جدول می‌توانید روند افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده را از ابتدای اجرای قانون موقت مالیات بر ارزش افزوده تا کنون که قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده اجرایی شده است ببینید.
قانون مالیات بر ارزش افزوده 1401
از 13 دی 1400، قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده یا همان قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده اجرایی شد. طبق این قانون، جدید، نرخ مالیات بر ارزش افزوده بر اساس تجمیع عوارض و مالیات محاسبه نمی‌شود؛ بلکه فقط یک نرخ 9 درصد به صورت مقطوع برای محاسبه مالیات ارزش افزوده سال 1401 و سال‌های آینده به کار گرفته خواهد شد. علاوه بر این، در قانون جدید ارزش افزوده نرخ مالیات ارزش افزوده برای برخی کالاهای خاص مانند واردات دارو، واکسن، لوازم مصرفی درمانی و لوازم توانبخشی با تغییراتی همراه بوده است. در واقع اگر به دلیل نیاز بازار مجبور به واردات این کالاها هستیم، نرخ مالیات ارزش افزوده آنها 3 درصد خواهد بود.
یکی دیگر از تغییرات مهم در قانون جدید ارزش افزوده 1401 مربوط به معافیت‌هایی می‌شود که به برخی از کالاها و خدمات تعلق می‌گیرد و در ادامه این مقاله آنها را بررسی خواهیم کرد.
آیا الزامی برای تفکیک عوارض و مالیات وجود دارد؟
گرچه در متون قانونی دیده می‌شود که گاها نرخ عوارض و مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر سلامت را تفکیک می‌کنند اما برای شرکت‌ها هیچ الزامی وجود ندارد که بخواهند این نرخ‌ها را به صورت جداگانه اعمال و در محاسباتشان بیاورند. در قانون موقت مالیات ارزش افزوده، برای محاسبه این مالیات اعلام می‌شد که 3 درصد بابت عوارض و 6 درصد بابت مالیات کسر می‌شود. اما در قانون مالیات بر ارزش افزوده 1401، این ارقام تجمیع شده‌اند و در نتیجه فقط بر اساس نرخ 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده باید محاسبات انجام و گزارش‌ها تهیه شوند.
آیا نرخ مالیات بر ارزش افزوده‌ای که برای همه کالاها و خدمات اعلام شده، ثابت است؟
ارزش افزوده سال 1401 برای عموم کالاها و خدمات با نرخ مالیات بر ارزش افزوده 9 درصدی که اعلام شده است محاسبه می‌شود. اما کالا و خدماتی هم وجود دارند که از این ضرایب مستثنی هستند. برای مثال نرخ واردات کالاهای ضروری مانند گندم، گوشت و قند و شکر معادل یک درصد است. برای واردات واکسن و داروهای کمیاب نیز نرخ 3 درصد تعلق گرفته است. علاوه بر این کالاهایی با عنوان کالاهای خاص وجود دارند مانند دخانیات و نوشابه که برای سلامتی مضر هستند و نرخ‌های بسیار بالاتری برای مالیات بر ارزش افزوده باید بپردازند.
برای مثال نرخ مالیات بر ارزش افزوده سیگار تولید داخل برابر 25 درصد و نرخ مالیات بر ارزش افزوده سیگار وارداتی برابر 65 درصد است.
در قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده چه کالا و خدماتی معاف هستند؟
معافیت های ارزش افزوده 1401 تغییرات زیادی پیدا کرده‌اند. در قسمت زیر برخی از مهم‌ترین کالاهایی که معاف هستند را نام می‌بریم:
- کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشده
- فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن و صنایع دستی تولید داخل
- انواع دارو و واکسن انسانی و دامی
- انواع شمش طلا و حواله‌های کاغذی دارای پشتوانه صد در صدی طلا
- شیر، پنیر، ماست، تخم ماکیان، برنج، حبوبات، روغن‌های خوراکی و انواع گوشت و فراورده‌های گوشتی.
لیست کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده نیز تغییراتی داشته که برخی از مهم‌ترین آنها را در ادامه نام می‌بریم:
- خدمات چاپ و انتشار روزنامه و کتاب
- خدمات درمان و توانبخشی و حمایتی
- خدمات بازار سرمایه
- خدمات حمل و نقل درون و برون شهری
- خدمات بیمه‌های عمر، زندگی، کشاورزی و درمان تکمیلی.
بخشنامه جدید ارزش افزوده سال 1401
سازمان امور مالیاتی به صورت منظم بخشنامه‌های جدیدی را درباره مالیات ارزش افزوده صادر می‌کند. در اینجا تصمیم داریم که به دو مورد بخشنامه جدید ارزش افزوده سال 1401 اشاره کنیم. یکی از جدیدترین بخشنامه‌ها مربوط به 4 دی 1401 است که طی دو بخشنامه در رابطه با معافیت‌های ارزش افزوده 1401، لیست کامل کالاها و خدمات مشمول معافیت جزء الف ماده 9 قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده در آن مشخص شده است.
برای دانلود فهرست کالاهای معاف از ارزش افزوده سال 1401 می‌توانید بر روی دکمه زیر کلیک کنید:
همچنین برای دانلود فهرست خدمات معاف از ارزش افزوده سال 1401 می‌توانید بر روی دکمه زیر کلیک کنید:
علاوه بر این دو بخشنامه مهم، سازمان امور مالیاتی در بخشنامه دیگری که در انتهای پاییز 1401 منتشر شد، اعلام کرد که از این پس مؤدیان مالیاتی برای ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده به جای مراجعه به سامانه evat.com باید به درگاه ملی سازمان امور مالیاتی به نشانی my.tax.gov.ir مراجعه کنند. برای آشنایی با نحوه ورود و استفاده از این سامانه می‌توانید مقاله سامانه مالیات بر ارزش افزوده را مطالعه کنید.
سخن پایانی
با توجه به اجرایی شدن قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده و اینکه قانون جدید ارزش افزوده 1401 اجرایی شده است، بسیار مهم است که با تغییرات اعمال شده در این قانون آشنا باشید. یکی از مهم‌ترین بخش‌های تغییرات در قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده مربوط به تغییر ضرایب مالیاتی یا همان نرخ مالیات بر ارزش افزوده است. در این مقاله درباره نرخ مالیات بر ارزش افزوده طبق قانون جدید، نرخ‌های خاص و معافیت‌های ارزش افزوده 1401 صحبت کردیم.
