مالیات بر ارزش افزوده و روش محاسبه و ارسال آن

حتما شما نیز بارها نام مالیات بر ارزش افزوده را شنیده اید و یا این عبارت را روی بسته بندی کالاهای مختلف مشاهده کرده اید، اما ممکن است معنی آن را ندانید. حتی ممکن است قصد راه اندازی کسب و کاری جدید به منظور تولید کالا یا خدمات داشته باشید و به شما گفته شود که باید مالیات ارزش افزوده کالا یا خدمات خود را پرداخت کنید، اما ندانید به چه صورت باید این کار انجام دهید.

در ابتدا باید بگوییم مالیات بر ارزش افزوده نیز همان طور که از اسمش پیداست نوعی مالیات است که برای محاسبه آن می‌توانید از  نرم افزار حسابداری استفاده کنید. لازم است بدانید در همه كشورهای توسعه یافته، بخش زیادی از درآمدهای دولت از ماليات حاصل می شود. بسیاری از هزینه های مربوط به بهداشت عمومی، رفاه، آموزش و دیگر خدمات اجتماعی نیز از طریق اخذ ماليات تأمين می شود.

ارزش افزوده چیست

ارزش افزوده (Value Added) در لغت به معنی افزایش ارزش یک محصول از مراحل اولیه تولید تا تکمیل آن است. به عبارت دیگر ارزش افزوده عبارت است از تفاوت بین ارزش محصول تولید شده با مجموع ارزش مواد اولیه و ملزومات و کالاهای نیمه ساخته ای که در تولید آن به کار رفته اند. به مشاغل تولیدی پیشنهاد میکنیم مقاله روش های قیمت گذاری کالا را مطالعه کنند.

به عنوان مثال یک کفش را در نظر بگیرید. در ابتدا یک تکه چرم خریداری شده، بعد برش داده شده، سپس روی آن طرح زده شده، دوخته‌ شده و در نهایت در اختیار فروشنده قرار گرفته است. پس ارزش افزوده به ارزشی گفته می شود، که در فرآیند تولید به ارزش کالاهای واسطه ای اضافه می شود.

توجه داشته باشید ارزش افزوده به کالای خاصی تعلق نمی گیرد و مربوط به فرآیند تولید است. همچنین ارزش افزوده و سود باهم تفاوت دارند.

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که همه تولیدکنندگان کالا و یا ارائه دهندگان خدمات باید علاوه بر بهای کالا یا خدمت خود، به صورت درصدی از بهای عرضه محصولات در زمان فروش از مصرف کنندگان نهایی دریافت و به صورت دوره ای به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت کنند. لازم به ذکر است که کلیه تولیدکنندگان کالا باید از روش های قیمت گذاری کالا و خدمات مطلع باشند.

با توجه به اینکه فروشنده نیز هنگام خرید مواد اولیه این مالیات را پرداخته است، ولی مصرف کننده محسوب نشده، می تواند کل مبلغ مالیات بر ارزش افزوده پرداختی خود را از کل مالیات ارزش‌ افزوده های دریافتی کم کند و مابه التفاوت را به خزانه دولت واریز کند.
سازمان امور مالیاتی کشور در جهت سهولت و ایمنی پرداخت مالیات از ابتدای سال ۱۴۰۲، قانون سامانه مودیان را مطرح نموده است که در آن تمام مودیان مالیاتی ملزم به ارسال صورتحساب های خود از طریق سامانه پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان مالیاتی هستند.

خوب است بدانید که این مالیات جزء مالیات‌های غیرمستقیم محسوب می شود. در قانون سه نوع مالیات بر ارزش افزوده به شرح زیر تعیین شده است:

1. مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرفی
2. مالیات بر ارزش افزوده از نوع درآمدی
3. مالیات بر ارزش افزوده از نوع تولیدی

توضیحاتی درباره اظهارنامه ارزش افزوده

مودیان مالیاتی که اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند، باید اظهارنامه های خود را که شامل تمامی موارد خرید یا فروش کالا و خدمات مشمول مالیات است، به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند. این اظهارنامه ها به صورت دوره ای و در پایان هر فصل به صورت آنلاین ارائه‌ می شود. لازم به ذکر است که برنامه ریزی استراتژیک فروش از جمله وظایف مدیر فروش است.

مالیات بر ارزش افزوده نیز مانند دیگر موارد مالیاتی دیگر باید به صورت دقیق در اظهارنامه مالیاتی، به طور خود اظهاری بیان شود و تا پایان مهلت تعیین شده برای پرداخت آن اقدام شود.

اظهارنامه مالیاتی مطابق با قانون سازمان امور مالیاتی باید در مهلت تعیین شده ارسال شود. در صورت عدم تکمیل اظهارنامه ارزش افزوده و یا عدم پرداخت آن، متخلف ملزم به پرداخت جریمه می شود. به عنوان مثال ۷۵ درصد میزان مالیات ارزش افزوده به عنوان جریمه تعیین می شود.

درآمد دولت از مالیات ارزش افزوده

مالیات ارزش افزوده، بیشترین منبع درآمد دولت، در بین مالیات های غیرمستقیم است و دولت آن را صرف امور مختلفی می کند. این مالیات معمولاً به ‌حساب خزانه مرکزی واریز می شود و سپس بر اساس قانون و با توجه به نسبت جمعیت، بین استان ها و شهرهای مختلف تقسیم می شود.

با این حال این نوع مالیات دارای سه مشکل اساسی نیز است:

ردیف	سه مشکل اساسی این نوع مالیات
1	همه افراد جامعه از فقیر تا ثروتمند، به یک نسبت برای خرید کالای موردنظر خود مالیات پرداخت می کنند
2	برای کنترل درآمد دولت از مالیات بر ارزش افزوده، لازم است سازمان اداری پرهزینه ای وجود داشته باشد
3	به افزایش تورم کمک می کند

اعتبار گواهی ارزش افزوده و تمدید آن

کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی برای انجام فعالیت های اقتصادی خود، می بایست از سوی سازمان امور مالیاتی مجوز داشته باشند. این مجوز در صورت تمدید گواهی ارزش افزوده صادر می شود. تمدید اعتبار گواهی ارزش افزوده به صورت شش ماهه یا یک ساله انجام می شود.

برای مودیانی که بدهی مالیاتی دارند، گواهی 6 ماهه صادر می شود. اما در صورتی‌که سازمان مالیاتی تشخیص بدهد مودیان فاقد بدهی مالیاتی هستند، این مجوز یک ساله تمدید می شود.

حتماً به مدت اعتبار گواهی ارزش افزوده و تاریخ انقضای آن توجه داشته باشید، چرا که داشتن این گواهی یکی از مهم ترین مدارک برای فعالیت اقتصادی است و صاحبان کسب و کار به واسطه این مجوز، می توانند از مشتریان خود مالیات بر ارزش افزوده دریافت کنند.

افرادی که دارای این گواهینامه هستند، موظف اند برای تمدید آن، 15 روز قبل از پایان اعتبار گواهینامه قبلی به سایت www.evat.ir مراجعه کنند.

مدارک و شرایط ثبت نام ارزش افزوده

دریافت گواهی نامه ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده فقط از طریق سامانه عملیات اینترنتی مالیات بر ارزش افزوده قابل انجام است. برای ثبت نام ارزش افزوده به مدارک زیر نیاز است:

• کد اقتصادی شرکت
• کپی اسناد هویتی اعضای هیئت مدیره بر اساس آخرین تغییرات شرکت
• کپی آگهی تأسیس شرکت بر اساس اطلاعات مندرج در روزنامه رسمی
• کپی آخرین تغییرات شرکت بر اساس اطلاعات مندرج در روزنامه رسمی
• وکالت نامه رسمی
• نشانی کامل دفتر مرکزی شرکت با کد پستی 10 رقمی
• شماره تماس دفتر مرکزی و شماره تلفن مدیرعامل
• هرگونه مجوز فعالیت مثل گواهی تائید صلاحیت پیمانکاران از سازمان برنامه ‌و بودجه یا گواهی فعالیت از وزارت کار که بر اساس اطلاعات در سایت رتبه بندی باشد
• ارائه اطلاعات بانکی شامل: نام بانک، کد شعبه، شماره حساب
• اطلاعات کد اقتصادی

دقت داشته باشید برای ارسال صورت معاملات فصلی باید از سایت سازمان امور مالیاتی با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور وارد سامانه آنلاین شوید.

سامانه مالیات ارزش افزوده

مودیان مالیات بر ارزش افزوده می بایست در سامانه مالیات ارزش افزوده ثبت نام کنند و پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور، نسبت به ارسال اظهارنامه اقدام کنند. لازم به ذکر است که سازمان امور مالیاتی افراد حقیقی و حقوقی را موظف به ارائه لیست معاملات فصلی نیز کرده است.

نحوه پرداخت مالیات ارزش افزوده

روش پرداخت مالیات ارزش افزوده، به صورت خود اظهاری در اظهارنامه مالیاتی است، که توسط صاحبان کسب و کار و مشاغل باید پرداخت شود. در پایان هر دوره مالیاتی، اظهارنامه ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی ارسال می شود و پرداخت مالیات معمولاً هر سه ماه انجام می شود.

سازمان امور مالیاتی برای محاسبه‌ مالیات بر ارزش افزوده از صورتحساب های ارائه شده توسط مودی استفاده می کند. در اینجا، مالیات پرداخت شده به ازای خرید، از مالیات دریافت شده به ازای فروش کم می شود و اگر حاصل، عددی مثبت بود، مودی باید نسبت به پرداخت ما به التفاوت اقدام کند.

در صورتی که حاصل منفی بود، می توان این مقدار را به دوره های بعدی منتقل کرد، یا تقاضای دریافت آن را به سازمان امور مالیاتی ارسال کرد. مهلت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده 15 روز پس از پایان دوره‌ مالی سه ماهه است. لازم به ذکر است  برنامه حسابداری ابری یا تحت ویندوز نیز در پیشبرد امور مالی و مالیاتی کمک فراوانی می‌کند.

جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده

اگر مشمولان پرداخت مالیات مرتکب یکی از موارد زیر شوند، مشمول تخلف از قوانین این مالیات می شوند و طبق قوانین مالیات بر ارزش افزوده باید جریمه تعیین شده را پرداخت کنند:

• اگر مشمولان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در مهلت مقرر، در سامانه ثبت نام نکنند، جریمه خواهند شد. جریمه عدم ثبت نام مؤدیان، معادل 75 درصد مالیات متعلق تا تاریخ ثبت نام با شناسایی حسب مورد است
• عدم صدور صورتحساب به خریدار کالا یا خدمات
• عدم درج صحیح ارزش ریالی کالا یا خدمات در صورتحساب رسمی که کد اقتصادی دارد
• عدم درج و تکمیل اطلاعات صورتحساب قانونی توسط فروشنده کالا یا خدمات
• عدم تسلیم اظهارنامه قانونی
• عدم ارائه دفاتر قانونی پلمپ شده شرکت ها و مؤسسات مشمول قانون مالیاتی
• اگر در مهلت قانونی اقدام به پرداخت بدهی یا تقسیط آن نکنید، علاوه بر پرداخت اصل مالیات، ملزم به پرداخت جریمه دیرکرد نیز می شوید
• در ادامه برخی از مهم ترین نکات مربوط به جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده بیان‌ شده است:
• میزان جریمه مودیانی که صورتحساب کالا یا خدمات ارائه نمی کنند، یک برابر مالیات متعلق خواهد بود.
• میزان جریمه مودیانی که ارزش ریالی صحیح کالا یا خدمات را در صورتحساب درج نمی کنند، یک برابر ما به التفاوت مالیات متعلق است.
• میزان جریمه مودیانی که اطلاعات صورتحساب کالا یا خدمات آن‌ها طبق نمونه اعلام شده سازمان امور مالیاتی کشور نیست، معادل 25 درصد مالیات متعلق خواهد بود.
• میزان جریمه مودیانی که از تسلیم و ارسال اظهارنامه مالیاتی خودداری می کنند، از تاریخ ثبت نام (یا شناسایی وی)، معادل 50 درصد مالیات متعلق است.
• میزان جریمه مودیانی که دفاتر پلمپ شده و اسناد و مدارک قانونی را ارائه نمی کنند، معادل 25 درصد مالیات متعلق خواهند بود.
• توجه کنید که اگر شما، مشمول جریمه عدم ثبت نام مالیات ارزش افزوده باشید، جرائم مربوط به عدم تسلیم اظهارنامه و سایر جرائم که در بالا گفته شد، برای شما موضوعیت نخواهد داشت و تجمیع نمی شود. همچنین اگر مشمول جریمه عدم صدور صورتحساب باشید، یک برابر مالیات و عوارض متعلق، جریمه و اخذ می شود لذا جرائم عدم درج صحیح قیمت و عدم درج اطلاعات طبق صورتحساب نمونه، موضوعیت نخواهد داشت.
• اگر از ارائه اسناد و مدارک خودداری کنید، هم جریمه عدم ارائه دفاتر (25 درصد) و هم جریمه عدم ارائه مدارک (25 درصد) جمعاً معادل 50 درصد مالیات مشمول شما می شود.

مبنای محاسبه جریمه مشمولان مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

مبنای محاسبه جریمه که موضوع قانون 23 ارزش افزوده است، عبارت است از مالیات و عوارض متعلق به دوره، پس از کسر مالیات و عوارض پرداختی است. اگر تأخیر در پرداخت مالیات های موضوع این قانون در موعد مقرر احراز شود، 2 درصد در ماه به اصل جریمه، جریمه تعلق خواهد گرفت.

اگر تأخیر، کمتر از 30 روز باشد، به میزان مدت تأخیر کمتر از یک ماه نیز، جریمه قابل محاسبه و مطالبه خواهد بود.

در مورد ارائه معاملات فصلی نیز دقت داشته باشید که  اگر مودی از روش های اعلام شده سازمان امور مالیاتی، برای ارسال صورت معاملات فصلي خود استفاده نکند، مشمول جریمه ای به مبلغ 1 درصد مبلغ معاملاتی فهرست های اعلام نشده خواهد شد.

مهلت تسلیم و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده

به مالکان مشاغل و کسب و کار به مدت 15 روز در پایان هر فصل زمان داده می شود، تا به وب سایت مالیات بر ارزش افزوده مراجعه و پس از تکمیل اظهارنامه ارزش افزوده، مبلغ تعیین شده را طی دو فیش مالیات 6% و عوارض 3% به صورت جداگانه واریز کنند.

البته در فصل زمستان به علت تعطیلات عید نوروز تا پایان فروردین ماه و به مدت 30 روز مهلت قانونی وجود دارد.

فرم اظهارنامه مالیات ارزش افزوده

کلیه تولیدکنندگان کالا و ارائه دهندگان خدمات که مشمول قانون مالیات ارزش افزوده هستند، باید با مراجعه به ‌سایت www.evat.ir اقدام به تکمیل فرم اظهارنامه مالیات ارزش افزوده کنند.

نرخ و فرمول محاسبه مالیات ارزش افزوده

طبق قانون نرخ مالیات ارزش افزوده 9 درصد است، که شامل 6 درصد مالیات و 3 درصد عوارض ارزش افزوده می شود. برای کالاهای خاصی مانند سیگار و انواع دخانیات، میزان 12 درصد مالیات ارزش افزوده دریافت می شود. از بنزین و سوخت هواپیما نیز 20 درصد مالیات ارزش افزوده دریافت می شود.

کالاهای معاف از ارزش افزوده

کالاها و خدمات زیر از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند:

• هر نوع تخفیف ارائه شده به خریدار کالا یا خدمات
• اگر مالکان کالا یا خدمات در گذشته مالیات آن را پرداخت کرده باشند
• انواع مالیات غیر مستقیم که حین ارائه کالا یا خدمات پرداخت شده است
• اموال غیرمنقول افراد حقیقی یا حقوقی
• فرش دستبافت
• کالاهای اساسی مانند گندم، آرد، نان، برنج، قند، شکر، لبنیات، شیر خشک، گوشت و سویا
• انواع تجهیزات فرودگاهی که جهت عملیات ناوبری به کار گرفته می شوند
• انواع خدمات بانکی، مؤسسات اعتباری، صندوق های تعاون، تعاونی ها و صندوق های قرض الحسنه دارای مجوز
• هر نوع محصول و تولیدات کشاورزی که فرآوری نشده باشد
• انواع خوراک دام و طیور
• انواع دام و طیور زنده و آبزیان
• فعالیت های مربوط به زنبورداری
• تولید هر نوع کود، سم، نهال و بذر و فعالیت های مرتبط با آن
• انواع خدمات ارائه شده در بخش حمل و نقل عمومی درون و برون شهری شامل ریلی، زمینی، هوایی و دریایی
• ارائه انواع خدمات درمانی به انسان، گل و گیاه، دام، طیور و دیگر حیوانات
• انواع خدمات مرتبط با توانبخشی و حمایت بیماران و نیازمندان
• انواع فعالیت های مرتبط با تأمین و تولید دارو و تجهیزات پزشکی
• هرگونه فعالیت پژوهشی و آموزشی انجام شده که مورد تائید وزارت علوم و یا وزارت بهداشت و وزارت کار باشد
• کلیه امور مربوط به صنعت چاپ، نشر و کاغذ
• کلیه امور مشمول مالیات بر درآمد حقوق که در قانون مالیات های مستقیم جای می گیرد
• انواع کالای همراه مسافر که برای استفاده شخصی و منطبق با قانون صادرات و واردات باشد
• هر نوع کالا و اقلام که جهت استفاده در امور نظامی و انتظامی تهیه شده باشد و به تائید وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز برسد

در پایان باید بگوییم، بر اساس ماده 13 قانون مالیات بر ارزش افزوده، صادرات هر نوع کالا و یا خدمات به خارج از کشور، در صورتی که از طریق مرزهای رسمی کشور انجام شده باشد، از این نوع مالیات معاف است. اگر مالیاتی هم بابت آن پرداخت شده باشد، از طریق ارائه برگه خروج از گمرک همراه با اسناد مربوطه به اداره مالیات، قابل برگشت است.

مشاور مالیاتی ارزش افزوده

کارفرمایان و صاحبان مشاغل و کسب و کارها، می توانند برای جلوگیری از جریمه دیرکرد یا ارائه اطلاعات اشتباه و غیردقیق، با مؤسسات خدمات مالی و حسابداری مشورت نمایند و از آن‌ها کمک بگیرند. همچنین این موسسات می توانند در تهیه انواع صورت معاملات فصلی نیز مشاور شما باشند.

مشاوران مالیات ارزش افزوده افرادی خبره هستند، که می توانند صاحبان مشاغل را در مورد تأثیر و محاسبه مالیات ارزش افزوده بر کالاها و خدمات انجام شده راهنمایی کرده و آموزش دهند.

10 سوال اساسی ارزش افزوده

1- در مشاغلی که پیش فاکتور صادر می شود، این پیش فاکتورها مشمول قانون مالیات ارزش افزوده قرار می گیرند؟

در صورتی که پیش فاکتور منجر به تولید و خدمات شود مشمول این قانون است و اگر پیش فاکتور منجر به ارائه خدمات و فروش نشود مشمول این قانون نخواهد بود. ( با استفاده از نرم افزار فروش به راحتی می توانید پیش فاکتور فروش صادر نمایید.)

2- آیا مفهوم مالیات بر مصرف با مالیات بر ارزش افزوده یکسان است؟

خیر. مالیات بر مصرف با مالیات بر ارزش افزوده تفاوت دارد و این دو نوع مالیات به صورت جداگانه دریافت می شوند. توجه داشته باشید که مالیات بر مصرف به اقلامی مانند سیگار تعلق می گیرد تا سبب کاهش مصرف آن در کشور شود.

3- آیا امکان دارد مالیات ارزش افزوده در آینده جایگزین مالیات بر مصرف شود؟

این قانون هنوز تصویب نشده است.

4- آیا اعمال قانون مالیات بر ارزش افزوده به نفع تولیدکننده نیز است؟

برخی تولیدکنندگان اعتقاد دارند چون شناسایی مصرف کنندگان واقعی دشوار است، این مالیات از تولیدکننده دریافت می شود و تولیدکنندگان مجبور می شوند محصول خود را با کمترین سود به فروش برسانند تا بتوانند با دیگران رقابت کنند و این قانون فقط به نفع تولیدکننده نیست.

5- شرکت های تازه تأسیس در خصوص مالیات بر ارزش افزوده چه اقدامی باید انجام دهند؟

در ابتدا باید به سایت www.evat.ir مراجعه کنند و در قسمت انجام پیش ثبت نام، اقدام به تکمیل فرم پیش ثبت نام کنند. پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور، اقدام به واردکردن اطلاعات شرکت در این سایت کنند.

6- آیا ایرانی های خارج از کشور نیز باید مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کنند؟

ایرانی هایی که در خارج از کشور فعالیت اقتصادی دارند، مشمول قوانین مالیاتی همان کشور هستند؛ اما در صورتی که بخواهند کالا یا خدمات خود را در داخل کشور ارائه دهند، مشمول این قانون می شوند.

7- آیا تولیدکننده هم مشمول قانون مالیات ارزش افزوده است؟

برخی تصور می کنند مالیات بر ارزش افزوده فقط مربوط به مصرف کننده است، اما باید توجه داشته باشید تولیدکنندگان نیز باید این نوع مالیات را پرداخت کنند. البته تولیدکنندگان ما به تفاوت مالیات بر ارزش افزوده موادی که خریداری کرده اند و کالا و خدماتی که به فروش رسانده اند را پرداخت می کنند.

8- آیا کالاها و خدماتی وجود دارند که از پرداخت مالیات ارزش افزوده معاف باشد؟

سازمان امور مالیاتی برای حمایت از مصرف کننده و تولیدکنندگان، برخی از کالاها و خدمات را از پرداخت این مالیات معاف کرده است.

9- آیا طلافروشان هم شامل مالیات بر ارزش افزوده می شوند؟

در حال حاضر طلافروشان باید برای اجرت طلاهای ساخته شده خود مالیات ارزش افزوده بپردازند و این مالیات بر سایر مراحل مانند خرید مواد اولیه اعمال نمی شود.

10- آیا حقوق و دستمزد کارمندان مشمول قانون مالیات ارزش افزوده می شود؟

خیر، حقوق و دستمزد کارمندان مشمول قانون مالیات ارزش افزوده نمی شود.

نتيجه گيری

ماليات بر ارزش افزوده نوعی ماليات بر فروش چند مرحله ای است، كه با توجه به درصدی از ارزش افزوده در مراحل مختلف توليد دریافت می شود. این نوع مالیات دارای سه نوع توليدی، مصرفی و درآمدی است. نوع توليدی گسترده ترین پايه مالياتی و نوع مصرفی كم ترين پايه مالياتی را دارد.

اکنون با مطالعه این مطلب می‌توانید به بسیاری از اطلاعات که مدنظر دارید، دست‌یافته و با انتشار آن در بین علاقه‌مندان به این عرصه آن‌ها را نیز در این امر مهم یاری رسانید. در انتها از نظرات سازنده شما باکمال میل استقبال نموده و آن را برای ارتقاء مطالب بعدی خود سودمند می‌دانیم، پس گذاشتن نظرهای خود را از ما دریغ نکنید.