طرح کسب و کار چیست و چه کاربردی دارد؟ + اجزای بیزینس پلن
هر کسبوکار و تجارتی، چه کوچک و چه بزرگ، برای موفقیت نیاز به طرح و برنامه دارد. طرح کسب و کار یا بیزینس پلن، عنوان سندی است که بسیاری از کسب‌وکارها و شرکت‌ها برای ترسیم چشم‌انداز کسبوکار خود تدوین می‌کنند. همچنین به کمک طرح کسبوکار می‌توان جذب سرمایه آسان‌تری را تجربه کرد.
ما در این مطلب موضوع طرح کسب و کار و نکات مهم تنظیم آن را برای کسب و کارها و استارتاپ‌های کوچک و بزرگ بررسی کرده‌ایم.
منظور از طرح کسب و کار چیست؟
طرح کسبوکار، بیزینس پلن یا طرح تجاری، مفهومی است که ممکن است در حوزه ادبیات شرکت‌های تجاری و استارتاپ‌ها به گوش‌تان خورده باشد.
منظور از طرح کسب و کار، نقشه راه آغاز یا توسعه یک تجارت است. به بیان دیگر بیزینس پلن ممکن است در هر مرحله‌ای از فعالیت تجاری کسب‌وکارها مفید باشد. خواه یک کسبوکار در ابتدای راه، در مسیر جذب سرمایه، استخدام نیروی انسانی، توسعه تجارت، صادرات و… باشد.
تدوین طرح کسبوکار می‌تواند فواید زیادی را برای شرکت‌ها به همراه داشته باشد. در ادامه به این فواید اشاره کرده‌ایم.
تدوین طرح کسب و کار چه مزایایی دارد؟
تدوین بیزینس پلن، برای صاحبان کسبوکار فواید زیادی به دنبال دارد:
– ترسیم نقشه راه توسعه کسب و کار
– برنامه‌ریزی‌های دقیق مالی
– سیاست‌گذاری‌های صحیح
– امکان جذب سرمایه آسان‌تر از طریق جلب اعتماد سرمایه‌گذاران
– امکان ارزیابی تصمیمات تجاری
و…
در ادامه به این نکته اشاره می‌کنیم که به راستی مخاطب طرح کسب و کار چه کسی است.
مخاطب طرح کسب و کار چه کسی است؟
برخلاف تصوری که مخاطب تدوین طرح کسب و کار را سرمایه‌گذاران بیرونی می‌داند، اصولا مخاطب طرح کسب و کار خود صاحبان شرکت هستند.
اگر چه داشتن بیزینس پلن جذب سرمایه را آسان‌تر می‌سازد اما فواید طرح کسبوکار برای صاحبان شرکت این است که این اشخاص می‌توانند درک دقیق و درستی از موقعیت فعلی و آتی کسب و کار خود پیدا کنند.
همچنین گاهی طرح کسب و کار برای ارائه در یک سایت یا خبرگزاری، سمینار، مذاکرات تجاری با پیمانکاران فرعی و… به کار گرفته می‌شود.
یک طرح کسب و کار موفق از اجزایی تشکیل شده است که موضوع بخش بعدی این مطلب است.
اجزای یک بیزینس پلن جامع کدام‌اند؟
یک طرح کسبوکار موفق و دقیق باید از اجزای زیر برخوردار باشد:
چکیده طرح کسب و کار
منظور از چکیده طرح، خلاصه‌ای از موضوعاتی است که در طرح کسب و کار پوشش داده می‌شوند. این چکیده به چیکده مدیریتی نیز مشهور است.
معرفی شرکت
در این بخش باید به شکل خلاصه، هدف و موضوع شرکت، شرح محصولات و خدمات شرکت، جامعه هدف و مشتریان، مزایای تجاری کسبوکار به نسبت تجارت‌های مشابه و… را قید کنید.
هدف از تدوین این بخش به جز شفاف‌سازی وضعیت شرکت، جلب اعتماد شرکا و سرمایه‌گذاران نیز است. در نتیجه معرفی شرکت باید تا حد ممکن دقیق و خلاصه تدوین شود.
چارت سازمانی
معرفی اشخاص اصلی شرکت، مانند موسسان، مدیرعامل و به طور کلی ساختار سازمانی کسبوکار باید در این بخش انجام شود. با این کار، افراد اصلی کسبوکار و اشتغال هر یک به وظایف مختلف تصریح می‌شود و دیدی شفاف به آنچه در شرکت می‌گذرد، به وجود می‌آید.
محصولات یا خدمات شرکت
معرفی محصولات و خدمات کسبوکار، می‌تواند نگاه شما را به نیازهای مشتریان، استقبال آنها، میزان فروش و… دقیق‌تر کند.
توسعه کسب و کار
در هر طرح کسب و کار مطلوب، به جز تشریح وضع فعلی کسبوکار، نیاز است تا نگاهی رو به جلو برای توسعه کسب و کار هم وجود داشته باشد.
در این بخش باید ایده‌های توسعه‌ای، نظیر گسترش بازار فروش، صادرات و کشف بازارهای بین‌المللی و… نوشته شود.
وضعیت مالی شرکت
داشتن چشم‌انداز مالی و وضعیت مشخص حداقل سرمایه یکی از اهداف مهم تدوین طرح کسب و کار است. شرکا باید علاوه بر ملاحظات مالی فعلی شرکت، چشم‌انداز درازمدت مالی شرکت (مثلا دو، پنج یا ده ساله) را هم ترسیم کنند. این امر به جذب سرمایه کمک زیادی می‌کند.
مدیریت سرمایه
این بخش از بیزینس پلن کمک می‌کند تا محل‌های جذب و صرف سرمایه به روشنی مشخص شود. به طور مثال، تصریح سرمایه موجود شرکت، سهم سرمایه‌گذاران، محل صرف سرمایه، شیوه و مدت بازپرداخت سرمایه و… اطلاعات مهم این بند هستند.
پیش‌بینی‌ها
بخش پیش‌بینی‌ها، به شرکت کمک می‌کند تا در صورتی که مفاد و محتویات طرح کسب و کار عملیاتی نشوند چه باید کرد. به طور مثال اگر در کشور مقررات جدیدی تدوین شود و فعالیت شرکت را محدود کند چه می‌شود؟ یا اگر رقبای کسب و کار افزایش یابد، شرکت باید چه کند؟ اگر جذب سرمایه و تامین منابع مالی به خوبی پیش نرود، چه خواهد شد و…
این بخش می‌تواند پاسخ سوالات و ابهامات احتمالی سرمایه‌گذاران را به خوبی ارائه کند و اعتماد آنها را برای سرمایه‌گذاری دوچندان کند.
ضمایم
ضمایم طرح کسبوکار می‌تواند شامل اطلاعات آماری و تحلیل‌های دقیق گزارش شده در متن طرح باشد. همچنین می‌توان تصاویری از مجوزها و گواهی‌های دریافت شده توسط کسبوکار را ضمیمه طرح کسب و کار کرد.
در نهایت باید به یاد داشت که صرف داشتن اجزای مذکور، ضمانتی برای موفقیت طرح کسبوکار نیست. به همین خاطر در ادامه به نکاتی برای موفقیت هرچه بیشتر طرح تجاری اشاره می‌کنیم.
نکات مهم جذب سرمایه‌گذار با طرح کسبوکار چیست؟
برای آنکه بتوان سرمایه‌گذاران را برای تزریق سرمایه به یک کسبوکار متقاعد کرد، بیزینس پلن باید سه شاخصه اصلی را پوشش دهد، ۱) عملیاتی بودن ۲) رقابتی بودن ۳) ارزشمند بودن
در ادامه این سه شاخصه را بررسی می‌کنیم:
عملیاتی بودن طرح
منظور از شاخصه عملیات بودن، این است که در طرح اثبات شود که آیا بازار هدف شرکت، برای محصول یا خدمات شرکت آمادگی و کشش دارد یا خیر. عواملی مانند نیاز بازار، نوآوری و جذابیت محصولات و خدمات شرکت، رکود و رشد فعلی بازار، مشتریان بالفعل و بالقوه، وجود رقبا و رقابت‌پذیری کسب و کار و… در اثبات عملیاتی بودن طرح کسب و کار و جذب سرمایه اهمیتی اساسی دارند.
همچنین توانایی‌های داخلی و ظرفیت عملیاتی شرکت برای تولید محصولات و ارائه خدمات مورد نظر، باید به شکل دقیق توجیه شود تا سرمایه‌گذاران متقاعد شوند شرکت با جذب سرمایه قادر است اهداف خود را عملیاتی کند.
به بیان ساده، عملیاتی بودن طرح، یعنی واقع‌گرایانه بودن هدف تجارت.
رقابتی بودن طرح
طرح کسب و کار باید به خوبی بتواند جایگاه تجارت خود را در میان رقبا مشخص کند. همواره سرمایه‌گذاران دغدغه دارند که آیا با تزریق سرمایه، شرکت مورد نظر می‌تواند در میان رقبا، به شکلی شاخص ظهور کند یا خیر. به همین خاطر یک بیزینس پلن دقیق باید مزیت رقابتی کسب و کار را توصیف کند. همچنین یک طرح بهینه باید بتواند نقاط ضعف و قوت کسب و کار را به نسبت رقبا و تجارت‌های مشابه مشخص کند.
به بیان ساده، رقابتی بودن طرح، یعنی امکان داشتن مزیت نسبی به نسبت کسب‌وکارهای رقیب و مشابه.
ارزشمند بودن طرح
شاید بتوان شاخصه سوم یعنی ارزشمند بودن طرح را مهم‌ترین شاخصه در جذب سرمایه بوسیله طرح کسب و کار دانست.
منظور از ارزشمند بودن طرح این است که طرح تجاری بتواند سرمایه‌گذاران را قانع کند که گردش مالی شرکت به حدی است که امکان بازپرداخت سرمایه و وام و سوددهی سرمایه وجود دارد.
به همین خاطر، استفاده از ارقام صحیح و واقعی تجارت در طرح کسبوکار اهمیت بسیار بالایی دارد. اصولا تدوین‌کنندگان طرح تجاری باید به خوبی توانایی اثبات تمکن تجاری و مالی خود را داشته باشند.
گاهی یک شرکت در وضعیت فعلی خود توانایی مالی بالایی ندارد، اما باید با استفاده از استدلالات و مستندات واقعی به سرمایه‌گذار اثبات کند می‌تواند در آینده و از راه‌های مشخص و موجود به سوددهی بالا برسد.
اثبات ارزشمندی طرح، به کمک دو شاخصه قبلی، یعنی عملیاتی بودن و رقابتی بودن، ساده‌تر خواهد بود. به این دلیل، صاحبان کسب و کار باید در تدوین طرح خود نهایت دقت را داشته باشند.
عمده مواردی که در اثبات ارزشمندی طرح مورد استفاده قرار می‌گیرد، مربوط به درآمدها و هزینه‌های شرکت است.
کسب‌وکارها باید با تشریح هزینه مواد اولیه برای تولید محصولات یا ارائه خدمات، هزینه نیروی انسانی، هزینه توسعه فناوری، قیمت فعلی محصولات و خدمات، کشش بازار، میزان استقابل مشتریان، حاشیه سود ناخالص و خالص شرکت، آورده مالی و غیرمالی شرکا و… تا حد ممکن معیار ارزمشندی تجارت خود را توضیح دهند.
نکات مهم استفاده از طرح کسبوکار چیست؟
در استفاده از بیزینس پلن باید به چند نکته توجه داشت:
۱) طرح کسبوکار باید طرحی واقع‌گرایانه و عملیاتی باشد. یعنی تنها به شکل صوری و ظاهری و بدون در نظر گرفتن نکات مهم تدوین نشود.
۲) طرح کسبوکار باید مرتبا به‌روزرسانی شود. به این معنا که این سند را نباید سندی موقتی دانست که تنها با یکبار تدوین قابل استفاده و ثمربخش باشد. به بیان دیگر طرح کسب و کار نقشه راه یک تجارت را به طور مداوم نشان می‌دهد. بعضی شرکت‌ها اقدام به تنظیم یک طرح کسبوکار اصلی می‌کنند و سپس طرح‌های فرعی را در طول زمان به طور پیوسته تنظیم کرده و به طرح اصلی ضمیمه می‌کند.
۳) طرح کسب و کار باید به گونه‌ای نگاشته شود که هر شخصی، فارغ از دانش و تجربه خاص خود، بتواند اهداف شرکت، چشم‌اندازها، استراتژی‌ها، تهدیدات، فرصت‌ها و… را درک کند.
درباره طرح کسب و کار نیاز به راهنمایی دارید؟
در این مطلب از مجله حقوقی وینداد کوشش شد تا مهم‌ترین نکات تدوین یک طرح کسب و کار یا بیزینس پلن بررسی شود.
یک طرح کسبوکار دقیق و جامع، از آن حیث اهمیت زیادی دارد که به نوعی توصیف‌کننده وضع فعلی شرکت و چراغ راه آینده کسبوکار می‌شود.
به همین خاطر کسب‌وکارها برای اموری مانند تعدیل نیرو، توسعه تجارت، جذب سرمایه، استخدام نیروی انسانی و… می‌توانند از ظرفیت طرح کسب و کار نهایت استفاده را داشته باشند.
پیشنهاد می‌شود برای تدوین این طرح، کسب‌وکارها با استفاده از راهنمایی متخصصان تجارت، حقوق، منابع انسانی، اقتصاد و حسابداری، مدیریت و… اقدام کنند.
ما در وینداد با داشتن تیم حقوقی باتجربه و متخصص در حقوق کسب‌وکارها و استارتاپ‌ها، قادر هستیم خدمات مشاوره‌ای متنوعی در حوزه تدوین و تنظیم طرح کسبوکار ارائه دهیم.
