یکی از انواع مالیات مستقیم، مالیات بر دارایی است که به داراییها و منابع ثروت خالص فرد تعلق میگیرد. این نوع مالیات در بسیاری از کشورهای دنیا به داراییهای مختلف و با شرایط مشخص تعلق میگیرد. این قانون مالیاتی در ایران نیز سال ۱۳۶۶ به ۵ گروه تعلق گرفت و در دهه ۸۰ بازنگری شد. در این مطلب قصد داریم مالیات بر دارایی، داراییهای مشمول این قانون و نرخ مالیات برای هر گروه را بررسی کنیم، پس با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.
مالیات بر دارایی چیست؟
مالیات بر دارایی مالیات بر ثروت است، یعنی دارایی خالص یک فرد. این برخلاف مالیات بر درآمد عادی است که از درآمد در یک سال خاص اخذ میشود. به منظور محاسبه مالیات بر ثروت قابل پرداخت، دولت باید سابقهای از تمام داراییهای افراد را در دست داشته باشد. وجه نقد، وسایل نقلیه، املاک، سهام، اوراق قرضه و غیره. اگر مجموع همه این داراییها از حد آستانه معینی فراتر رود، آنگاه شخص موظف به پرداخت مالیات بر ثروت است.
مالیات بر دارایی، که همچنین با نام “مالیات بر سرمایه” یا “مالیات بر سهام” نیز شناخته میشود، به ثروت در اختیار افراد تحمیل میشود. این مالیات معمولاً به ارزش خالص شخص تعلق میگیرد، که شامل دارایی منهای بدهی است. این داراییها شامل پول نقد، سپردههای بانکی، سهام، داراییهای ثابت، اتومبیلهای شخصی، املاک و مستغلات، برنامههای بازنشستگی، صندوقهای پول و مسکن دارای مستاجر میشود.
تا به این بخش از سری مقالات آموزش مالیات، با مالیات بر دارایی آشنا شدید اما چرا دولتها قانون دارایی بر املاک را وضع میکنند؟ این ایده که ثروتمندان باید تا حد امکان مالیات بدهند، جدید نیست و مفهوم مالیات بر دارایی در بسیاری از کشورهای جهان وجود داشت، چرا که دولتمردان اعتقاد داشتند مالیات بر ثروت میتواند اختلاف طبقاتی در جامعه و لوکسگرایی در قشر ثروتمند جامعه را کاهش دهد.
مالیات بر ثروت چیست؟
مالیات بر ثروت نام دیگر مالیات بر دارایی است که از همان تعریف و قوانین پیروی میکند. مالیات بر ثروت همان مالیات بر دارایی خالص است که به طور کلی به تفاوت بین داراییها و بدهیهای یک فرد تعلق میگیرد یعنی همان ثروت خالص افراد. دولتها ممکن است بسته به قوانین و سیاستهای خود، بر اساس نوسانات اقتصادی یا به طور منظم، مالیات بر ثروت را ارزیابی کنند.
جالب است بدانید اگر افراد، مشمول نرخ مالیاتی بالاتر از نرخ رشد ثروتشان در آن سال باشند، مالیات بر ثروت به طور بالقوه میتواند سبب کاهش ثروتشان شود. به عنوان مثال، اگر سالانه مشمول مالیات ۲ درصدی میشوید، اما داراییهای شما تنها با نرخ ۱ درصد در سال افزایش مییابد، ثروت را از دست میدهید.
انواع مالیات بر دارایی کدامند؟
مالیات بر دارایی در کشورهای مختلف یکسان نبوده و در هر کشور مالیات بر داراییهای خاص و با ارزش متفاوتی تعلق میگیرد. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در سال 1366 قانونی تصویب شد که طی آن پنج گروه مشمول مالیات بر دارایی میشدند که عبارتاند از:
- مالیات سالیانه املاک و مساکن
- مالیات خانههای خالی
- مالیات اراضی بایر
- مالیات حق تمبر
- مالیات ارث
با این حال در سال 1380 اصلاحاتی در قانون مالیاتی کشور سبب شد تا 3 مورد اول از قانون مالیات بر دارایی حذف شوند و در حال حاضر فقط مالیات حق تمبر و مالیات وراثت در مجموعه مالیات بر دارایی قرار دارند. البته موارد دیگر به طور کامل حذف نشده بلکه در اصلاحیه جدید وجود دارند، به عنوان مثال مالیات بر خودروهای لوکس که در بالاتر به آن پرداختیم، شامل قوانین اصلاح شده میشوند.
مالیات بر دارایی املاک چقدر است؟
همانند مالیات بر خودرو، مالیات بر املاک نیز بر ملکهایی که نسبتا لوکس و گران قیمت هستند وضع میشود. به صورت کلی واحدهای مسکونی که ارزشی بیش از ۱۰ میلیارد تومان دارند به شرح زیر شامل مالیات بر مسکن خواهند شد.
- نرخ مالیات ۱ درهزار برای واحدهای مسکونی با ارزشی بین ۱۰ تا ۱۵ میلیارد تومان
- نرخ مالیات ۲ درهزار برای واحدهای مسکونی با ارزشی بین ۱۵ تا ۲۵ میلیارد تومان
- نرخ مالیات ۳ درهزار برای واحدهای مسکونی با ارزشی بین ۲۵ تا ۴۰ میلیارد تومان
- نرخ مالیات ۴ درهزار برای واحدهای مسکونی با ارزشی بین ۴۰ تا ۶۰ میلیارد تومان
- نرخ مالیات ۵ درهزار برای واحدهای مسکونی با ارزشی بیش از ۶۰ میلیارد تومان
بر این اساس اگر ۱۵ میلیارد تومان ارزشگذاری شود باید سالانه ۵ میلیون تومان به سازمان مالیات کشور به عنوان مالیات بر املاک لوکس بپردازد. البته این تنها نوع مالیات بر دارایی املاک نبوده و مالیات بر درآمد از اجاره، مالیات بر نقل و انتقال، مالیات بر مستغلات خالی و مالیات بر ساخت و ساز نیز از دیگر انواع مالیات بر دارایی املاک محسوب میشوند.
مالیات سالانه املاک به چه املاکی تعلق میگیرد؟
همانطور که گفته شد مالیات سالانه املاک از مالیات بر دارایی حذف شده است اما به شکلی دیگر در قانون مالیاتی کشور وجود دارد که در این قانون تنها املاک با شرایط مرخصی مشمول این مالیات میشوند. مالیات بر خانههای لوکس در واقع شکل دیگری از مالیات سالانه املاک است که به خانههای لوکس و با ارزشی بیش از 10 میلیارد تومان تعلق خواهد گرفت.
مالیات بر مستغلات خالی
در سال 1394 دولت برای جلوگیری از احتکار ارائه مسکن و املاک، قانونی را تصویب کرد که طی آن خانههای خالی از سکنه بعد از یک سال مشمول پرداخت مالیات میشوند. در این قانون مالیاتی، تمام واحدهای مسکونی و تجاری در شهرهای بزرگ، در صورتی که بیش از یک سال خالی بمانند باید مالیات بر مستغلات خالی از سکنه را پرداخت نمایند. طبق این قانون صاحبان این املاک موظف هستند که از برای سال دوم نیمی از مالیات بر درآمد از اجاره، برای سال سوم به همان اندازه درآمد از اجاره و در سالهای بعدی 1.5 برابر درآمد از اجاره را به عنوان مالیات بر مستغلات خالی به دولت پرداخت نمایند.
مالیات بر اراضی بایر
مالیات بر اراضی بایر از دیگر انواع مالیات بر دارایی است که به زمینهای بدون استفاده تعلق میگیرد. در این نوع از مالیات بر دارایی، صاحبانی که از اراضی خود بدون دلیل خاصی استفاده نمیکنند ملزم به پرداخت مالیات هستند. منظور از زمین بایر در قانون مالیاتی کشور زمینهایی است که قبلا از آن بهرهبرداری و استفاده میشده و در حال حاضر بدون استفاده رها شده است. میزان مالیات پرداختی توسط صاحبان این اراضی به صورت زیر تعیین میشود:
- نرخ مالیات 2 درصد برای زمینهایی که به مدت 2 تا 4 سال بایر مانده است
- نرخ مالیات 4 درصد برای زمینهایی که به مدت 4 سال بایر مانده است.
- نرخ مالیات 5 درصد برای زمینهایی که بیش از 5 سال بایر مانده است.
- نرخ مالیات 12 درصدی برای اراضی بایر با کاربری مسکونی
مالیات بر ارث
مالیات بر ارث همانطور که از نامش پیداست در زمان فوت صاحب دارایی و انتقال آن به ورثه محاسبه شده و به وارث تعلق میگیرد. البته قبل از مشخص شدن مقدار نهایی مالیات باید معافیتهای مالیاتی محاسبه شود تا از مالیات بر اثر حذف گردد. هزینه کفن و دفن در حدود عرف و بدهیهای متوفی از جمله معافیتهای مالیات بر ارث هستند که باید محاسبه شوند. نکته مهم در مورد مالیات بر ارث مربوط میزان نزدیکی خانوادگی وارث به متوفی است که بر این اساس میزان مالیات پرداختی متفاوت و به شرح زیر خواهد بود:
- وارثان درجه یک (فرزندان، همسر، والدین و نوه): نرخ مالیات بر ارث برای این افراد بسته به ارزش ارث بین 5 تا 35 درصد خواهد بود.
- وارثان درجه دو (خواهر، برادر و فرزندان آنها): نرخ مالیات در وراثت برای این دسته بین 15 تا 45 درصد خواهد بود.
- وارثان درجه سه (عمو، خاله، دایی، عمه و فرزندان آنها): نرخ مالیات بر ارث برای این افراد نیز بین 35 تا 65 درصد محاسبه میگردد.
مالیات حق تمبر
مالیات حق تمبر که با نام مالیات تمبر هم شناخته میشود، هزینهای است که به الصاق تمبر و ابطال آن تعلق میگیرد. قابل ذکر است که تمام افرادی که پروانه کسب دارند موظف هستند که برای رسمی کردن و لازمالاجرا کردن اسناد خود، مالیات حق تمبر را پرداخت نمایند.
درصد مالیات بر دارایی چقدر است؟ مالیات بر دارایی چگونه محاسبه میشود؟
در ایران تنها دو نوع مالیات بر ارث و مالیات بر تمبر هنوز وجود دارد و سایر انواع مالیات بر دارایی حذف شده است. درصد مالیات بر دارایی در ایران از سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۶ یعنی به مدت ۱۲ سال چیزی حدود ۵ تا ۶ درصد بوده است که مقدار دقیق آن در اکثر موارد ۵.۷ درصد تعیین میشد. اما میزان مالیات بر ارث نحوه محاسبه دیگری دارد که در ادامه مطلب به آن خواهیم پرداخت. بقیه انواع مالیات که از قانون جدید حذف شدهاند به شکل اصلاح شده هنوز در قانون مالیاتی کشور برای داراییهایی با شرایط مشخص وجود دارند.
اساس و مبنای مالیات بر دارایی چیست؟ مالیات بر دارایی به چه مواردی تعلق میگیرد؟
در کشورهایی که قانون مالیات بر دارایی وجود دارد، داراییهای مشخصی از جمله داراییهای شخصی، اموال جمعآوریشده و املاکی که بهعنوان اقامتگاه اصلی استفاده میشوند، مشمول مالیات بر دارایی خواهند شد. البته همانطور که گفته شد در کشور ایران این داراییها در صورتی که از طریق وراثت منتقل شوند مشمول مالیات میشوند. اگر شما مشمول مالیات بر دارایی شوید، علاوه بر سایر مالیاتها مانند مالیات بر درآمد، باید مالیات بر دارایی نیز بپردازید.
مالیات بر دارایی خودرو چیست؟
مالیات دارایی خودرو یکی دیگر از انواع مالیات است که البته در ایران تحت عنوان مالیات بر خودروهای لوکس از آن یاد میشود و از مجموعه مالیات بر دارایی خارج است. مالیات بر خودروهای لوکس تنها به خودروهایی که ارزشی بیش از یک میلیارد تومان دارند تعلق میگیرد و میزان مالیات بر خودروهای لوکس در سال ۱۴۰۱ به این صورت محاسبه خواهد شد.
- نرخ مالیات ۱ درصد برای خودروهایی با ارزشی بین ۱ تا ۱.۵ میلیارد تومان
- نرخ مالیات ۲ درصد برای خودروهایی با ارزشی بین ۱.۵ تا ۳ میلیارد تومان
- نرخ مالیات ۳ درصد برای خودروهایی با ارزشی بین ۳ تا ۴.۵ میلیارد تومان
- نرخ مالیات ۴ درصد برای خودروهایی با ارزشی بیش از ۴.۵ میلیارد تومان
مالیات بر دارایی خودروهای داخلی چقدر است؟
همانطور که احتمالا متوجه شدید مالیات بر خودروهای لوکس به خودروهای داخلی تعلق نمیگیرد چرا که ارزش تمام خودروهای تولید داخل کمتر از ۱ میلیارد تومان است. اما این موضوع به این معنی نیست که خودروهای داخلی از هر گونه مالیاتی معاف هستند. بسته به رتبهبندی مصرف انرژی ممکن است بین ۰ تا ۵ درصد مالیات به عنوان مالیات آلایندگی به خودروهای داخلی تعلق بگیرد، علاوه بر مالیات آلایندگی، ۱ درصد مالیات نقل و انتقال به خودروهای ساخت ایران تعلق خواهد گرفت.
تفاوت مالیات بر مصرف و مالیات بر دارایی چیست؟
مالیات بر مصرف بر خلاف مالیات بر دارایی، در دسته مالیاتهای غیرمستقیم قرار میگیرد به این معنی که تنها زمانی شما موظف به پرداخت این نوع مالیات هستید که از محصولات و خدمات مشمول مالیات استفاده کنید. مالیات بر مصرف شامل مالیات بر فروش، مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر کالاهای وارداتی و مالیات غیر مستقیم میشود. جالب است بدانید که در کشور ما، مالیات بر مصرف به آن شکل که در برخی از کشورهای دیگر مشاهده میشود وجود ندارد و سازمان مالیاتی کشور به دلیل اشکالات وارده به این سیستم مالیاتی آن را حذف و در عوض مالیات بر ارزش افزوده و سایر انواع مالیات را جایگزین آن کرده است.
با کمک نرمافزارهای حسابداری و مالیاتی جدید، نگران محاسبات مختلف نباشید
همانطور که پیشتر گفتیم مالیات بر دارایی در ایران بر دو نوع محدود میشود و دیگر انواع مالیات تنها در شرایط مشخصی به مشمولین آن تعلق خواهد گرفت. در بین این دو نوع مالیات بر دارایی، یعنی مالیات بر تمبر و مالیات بر دارایی وراثت، نوع دوم مهمترین نوع دارایی بر مالیات در ایران محسوب میشود که میتواند عدد مبلغ قابل توجهی را شامل شده و میزان آن نسبت به سایر مالیاتهای گفته شده در این مطلب بیشتر است.
در نهایت، پیشنهاد میکنیم که با خرید نرمافزارهای حسابداری شرکتی و فروشگاهی سپیدار سیستم، خیال خود را بابت انجام امور مالی کسبوکارتان راحت کنید. این نرمافزارها با محیط جذاب و کاربری بسیار آسانی که دارند، مدیریت امور مالیاتی شما را نیز بهطور هوشمندانهای برعهده میگیرند.
شماره تلفن ۰۲۱۸۱۰۲۲۰۰۰ پل ارتباطی شما با مجموعه سپیدار است. همکاران ما مشتاقانه آماده ارائه مشاوره و پاسخگویی به سؤالها و نظرهای ارزشمندتان خواهند بود. همچنین، از شما عزیزان دعوت میکنیم که تجربیات خود را در این حوزه بهصورت کامنت در زیر این مقاله با ما در میان بگذارید.
سئوالات متداول
مالیات بر ثروت چیست؟
مالیات بر ثروت همان مالیات بر دارایی خالص است که به طور کلی به تفاوت بین داراییها و بدهیهای یک فرد تعلق میگیرد.
مالیات بر مستغلات خالی چیست؟
در این قانون مالیاتی، تمام واحدهای مسکونی و تجاری در شهرهای بزرگ، در صورتی که بیش از یک سال خالی بمانند باید مالیات بر مستغلات خالی از سکنه را پرداخت نمایند.
مالیات بر اراضی بایر چیست؟
مالیات بر اراضی بایر از دیگر انواع مالیات بر دارایی است که به زمینهای بدون استفاده تعلق میگیرد.
