آیین­ نامه اجرایی قانون تصویب مقاوله ­نامه ایمنی و بهداشت شغلی ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) (شماره ۱۵۵) و سند الحاقی (پروتکل) ۲۰۰۲ (۱۳۸۱) مقاوله ­نامه ایمنی و بهداشت شغلی

شماره ۷۶۲۳۵/ت۵۹۷۹۵هـ ۱۴۰۲/۵/۳

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

وزارت آموزش و پرورش

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران

سازمان ملی استاندارد ایران

هیئت وزیران در جلسه ۱۴۰۲/۲/۲۷ به پیشنهاد شورای عالی حفاظت فنی و
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و به استناد تبصره (۲) ماده واحده قانون تصویب
مقاوله­نامه ایمنی و بهداشت شغلی ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) (شماره ۱۵۵) و سند الحاقی (پروتکل) ۲۰۰۲ (۱۳۸۱) مقاوله­نامه ایمنی و بهداشت شغلی مصوب ۱۴۰۰، آیین نامه اجرایی قانون مذکور را به شرح زیر تصویب کرد:

آیین­ نامه اجرایی قانون تصویب مقاوله ­نامه ایمنی و بهداشت شغلی ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) (شماره ۱۵۵) و سند الحاقی (پروتکل) ۲۰۰۲ (۱۳۸۱) مقاوله ­نامه ایمنی و بهداشت شغلی

ماده۱ـ در این آیین­نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می­روند:

۱ـ قانون مقاوله­نامه: قانون تصویب مقاوله­نامه ایمنی و بهداشت شغلی ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) (شماره ۱۵۵) و سند الحاقی (پروتکل) ۲۰۰۲ (۱۳۸۱) مقاوله­نامه ایمنی و بهداشت شغلی مصوب ۱۴۰۰.

۲ـ سیاست ملی قانون مقاوله­نامه: مجموعه­ای از اصول، قواعد، طرح­ها و اقدامات در سطح ملی است که به ­منظور تحقق اهداف ذکرشده در قانون مقاوله­نامه تنظیم می­گردند.

۳ـ کارگر(نیروی کار): تمامی اشخاص شاغل از جمله کارمندان دولت.

۴ـ فعالیت اقتصادی: تمام بخش­هایی که کارگران در آن اشتغال دارند، از جمله مشاغل دولتی.

۵ ـ کارفرما: شخصی حقیقی یا حقوقی که کارگر (نیروی­کار) را به درخواست
و به­ حساب خود در مقابل دریافت حق­السعی به کار می­گیرد.

تبصره ـ در مورد دستگاه اجرایی، بالاترین مقام دستگاه محل کار، در حکم کارفرما
محسوب می­شود.

۶ ـ پیمانکار: شخص حقیقی یا حقوقی ذی­صلاحی که براساس اسناد و مدارک پیمان، مسئولیت اجرای عملیات پیمان را به­عهده می­گیرد.

۷ـ ایمنی و بهداشت شغلی: مجموعه اقداماتی که با هدف پیشگیری از آسیب­ها، بیماری­های ناشی از کار و همچنین حفاظت و ارتقای سلامت کارگران و بهبود شرایط ­کار انجام می­پذیرد.

۸ ـ بیماری ناشی از کار(بیماری شغلی): هرگونه اختلال جسمی و یا روانی ناشی از کار که در نتیجه مواجهه با عوامل زیان­آور موجود در محیط­کار ایجاد و یا تشدید می­شود.

۹ـ حادثه ناشی از کار(حادثه شغلی): حوادثی که در حین انجام وظیفه شغلی
و به سبب آن برای کارگر اتفاق می­افتد. مقصود از حین انجام وظیفه شغلی، تمام اوقاتی است که کارگر در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمان­ها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام مأموریتی باشد.

۱۰ـ عوامل زیان­آور محیط کار: هرگونه عامل زیان­آور فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، عدم تطابق محیط کار با فرد (ارگونومیک)، زیستی و روحی روانی موجود در محیط کار که بروز بیماری و یا ایجاد حادثه شغلی را سبب شود.

۱۱ـ محل ­کار/کارگاه: ­محلی که تحت نظارت مستقیم و یا غیر­مستقیم کارفرما
قرار دارد و به درخواست وی یا نماینده قانونی وی، کارگر(نیروی­کار) برای انجام کار در آن محل حاضرشده یا رفت­وآمد داشته باشد.

۱۲ـ شورای­عالی: شورای عالی حفاظت فنی موضوع مواد (۸۵) و (۸۶) قانون کار
مصوب ۱۳۶۹.

۱۳ـ وزارت بهداشت: وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی.

۱۴ـ وزارت: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی

۱۵ـ محیط کار خطرناک: محیطی که در آن، احتمال وقوع مخاطرات با شدت مرگبار یا فاجعه­بار در حد بالا یا بسیار بالا باشد.

۱۶ـ سامانه ملی: سامانه­ ملی یکپارچه ثبت حوادث و بیماری­های شغلی.

۱۷ـ حدود مجاز مواجهه شغلی: میزانی از آلاینده­های محیط کار و شرایطی که اگر کارگران به طور مداوم و به ­شکل روزانه در طول مدت سنوات کاری خود با آن مواجهه داشته باشند، تقریباً همه آنها از تأثیرات زیان­آور این آلاینده­ها مصون خواهند ماند.
در­خصوص حدود مجاز مواجهه شغلی کوتاه­مدت و سقفی مواد شیمیایی، حدود مجاز مواجهه شغلی اعلام­شده توسط وزارت بهداشت ملاک­ عمل می­باشد.

ماده۲ـ سیاست ملی ایمنی و بهداشت موضوع این آیین­نامه با هدف پیشگیری و کاهش کمی معنادار وقوع حوادث و بیماری­های شغلی در محیط­ کار به شرح زیر می­باشد:

۱ـ توسعه، ارتقا و به­روزرسانی مقررات ایمنی و بهداشت شغلی توسط وزارت با همکاری وزارت بهداشت و سایر دستگاه­های ذی­­­­­­­ربط و تشکل­های کارگری و کارفرمایی به منظور تأمین محیط کار ایمن و سالم برای کارگران (نیروهای کار).

۲ـ اطمینان از تأمین عوامل مادی محل کار (ابزار، ماشین­آلات، تجهیزات و مواد) و عناصر شیمیایی، فیزیکی و زیستی و فرآیندهای کار به صورت ایمن و سالم با رعایت مقررات ایمنی و بهداشت شغلی و استانداردهای معتبر ملی یا بین­المللی (طراحی، آزمایش، انتخاب، جایگزینی، نصب و راه­اندازی، تدارک، به کارگیری عوامل مادی کار) از سوی کارفرما.

۳ـ استقرار، ارتقا و بهبود نظام مدیریت ایمنی و بهداشت در بنگاه­های اقتصادی کشور همراه با پایش و نظارت مستمر آن توسط کارفرما برای پیشگیری از حوادث و
بیماری­های شغلی با به کارگیری فناوری­های نوین اثربخش.

۴ـ ایجاد و ارتقای تعهد و مسئولیت­پذیری کارگران در راستای بهبود، حفظ و نگهداری محیط کار ایمن و سالم.

۵ ـ ایجاد و توسعه بسترهای تحقیق، آموزش و پژوهش برای تأمین محیط کار سالم و ایمن و تربیت نیروی کار متخصص در راستای فرهنگ­سازی در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی در جامعه کار و تولید.

۶ ـ جلب مشارکت کارفرمایان در راستای صیانت و حمایت از نیروی کار با سیاست­های تشویقی به منظور دسترسی به فناوری­های نوین ایمن و بی­خطر با هدف تأمین محیط کار ایمن و سالم.

۷ـ ایجاد، راه­اندازی و بهبود سامانه­های ثبت و گزارش­گیری حوادث و بیماری­های شغلی و ارائه اطلاعات بیماری­های شغلی توسط وزارت بهداشت به وزارت با رعایت محرمانگی اطلاعات.

۸ ـ تدوین، توسعه و بهبود پایدار و بازنگری دوره­ای راهبردی و خط­مشی و برنامه­های اجرایی برگرفته از سیاست ملی توسط کارفرما در بنگاه­های اقتصادی کشور.

ماده۳ـ دستگاه­های اجرایی مکلفند ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ سیاست ملی قانون مقاوله­نامه مندرج در این آیین­نامه، نسبت به تدوین برنامه­های راهبردی و عملیاتی خود اقدام و ضمن ارسال نسخه­ای از برنامه­های مذکور، گزارش­های پیشرفت اقدامات را به صورت سالانه به وزارت ارسال نمایند.

تبصره ـ برنامه­های مذکور در حوزه بهداشت شغلی الزاماً پس از اخذ تأییدیه از
وزارت بهداشت به وزارت ارسال می­شود.

ماده۴ـ وزارت مکلف است نسبت به ایجاد و راه­اندازی سامانه ملی با همکاری تشکلات عالی کارفرمایی و کارگری اقدام نماید. دستگاه­های اجرایی مسئول، مؤسسات و صندوق­های بیمه­ای و بازنشستگی و مشاوره­ای موظف به بارگذاری اطلاعات و داده­های حوادث ناشی از کار و بیماری شغلی و حوادث و پیشامدهای خطرناک و حوادث رفت­وآمدی مطابق با آخرین ویرایش طرح­های طبقه­بندی مشاغل یا فعالیت اقتصادی بین­المللی مورد تأیید سازمان بین­المللی کار می­باشند. وزارت مکلف است با توجه به ملاحظات امنیتی، دسترسی متناسب را برای بارگذاری اطلاعات مذکور فراهم نماید.

تبصره ـ با توجه به نوع و ماهیت فعالیت ها و مأموریت های اطلاعاتی و امنیتی، بارگذاری اطلاعات و داده های مرتبط با حوادث ناشی از کار، بیماری های شغلی، پیشامدهای خطرناک و حوادث رفت و آمدی نهادهای حساس و امنیتی از این قاعده مستثنی می باشند.

ماده۵ ـ وزارت، وزارت بهداشت و وزارتخانه های آموزش و پرورش و علوم، تحقیقات و فناوری مکلفند براساس سیاست ملی قانون مقاوله­نامه، نسبت به تدوین محتوا و برگزاری دوره­های آموزشی مرتبط با ایمنی و بهداشت شغلی برای کلیه مقاطع تحصیلی و آموزشی در حوزه وظایف خود اقدام نموده و گزارش عملکرد خود را به­صورت سالانه به وزارت اعلام نمایند. همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیمای
جمهوری اسلامی ایران موظفند نسبت به برنامه­ریزی برای ارتقای فرهنگ ایمنی و بهداشت شغلی اقدام نمایند.

ماده۶ ـ وزارت بهداشت مکلف است نسبت به ­تدوین و به­روزرسانی مستمر حدود مجاز مواجهه شغلی اقدام نماید.

ماده۷ـ دستگاه­های اجرایی و مراجع دارای صلاحیت صدور مجوز ساخت و تولید، واردات و بهره­برداری ماشین­آلات، تجهیزات فنی و ابزارآلات صنعتی و نیز تجهیزات ایمنی و حفاظت فردی مکلفند با رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشت شغلی مورد تأیید
سازمان ملی استاندارد ایران مطابق با قانون مقاوله­نامه اقدام نمایند.

ماده۸ ـ اشخاص حقیقی یا حقوقی که به ساخت و تولید، ورود، عرضه ماشین­آلات، تجهیزات فنی و ابزارآلات صنعتی می­پردازند مکلفند نسبت به رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشت شغلی مورد تأیید سازمان ملی استاندارد ایران اقدام نمایند.

ماده۹ـ واحدهای مشمول این آیین­نامه باید با بهره­گیری از مقررات انضباطی کارگاهی و مصوبات شورای عالی کار نسبت به حمایت­های قانونی لازم از کارگران دارای شرایط خطر قریب­الوقوع و جدی ایمنی و بهداشت شغلی در محیط­کار اقدام نمایند.

ماده۱۰ـ وزارت موظف است ظرف شش ماه از تاریخ ابلاغ این آیین­نامه، دستورالعمل­های حقّ دانستن و امتناع از کار خطرناک با ضمانت اجرای لازم را در چهارچوب قوانین مربوط، تدوین و توسط وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ابلاغ نماید.

ماده۱۱ـ کارفرما مکلف است قبل از احداث یا توسعه کارگاه نسبت به پیش­بینی موارد ایمنی و بهداشت شغلی در برنامه­ها و طرح­ها و نقشه­های ساختمانی براساس
قوانین و مقررات، مطابق با سیاست­ ملی مندرج در این آیین­نامه اقدام نماید.

ماده۱۲ـ کارفرما مکلف است:

۱ـ نسبت به نصب و راه­اندازی ماشین­آلات و تجهیزات فنی براساس استانداردهای
مورد تأیید سازمان ملی استانداد ایران اقدام نماید.

۲ـ آزمایش­های پیش از بهره­برداری از ماشین­آلات، دستگاه­ها و تجهیزاتی که مطابق با آیین­نامه­های مصوب شورای عالی در واحدهای مشمول ضروری شناخته شده است را توسط آزمایشگاه­ها و مراکز مورد تأیید شورای­عالی و در صورت نیاز، آزمایشگاه­های تأیید صلاحیت­شده توسط سازمان ملی استاندارد ایران انجام دهد.

ماده۱۳ـ اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشتی موضوع این آیین­نامه را تولید یا وارد کنند، باید حسب مورد نسبت به أخذ تأییدیه از وزارت و وزارت بهداشت اقدام نمایند.

ماده۱۴ـ هرگاه اجرای قسمت­های مختلف عملیات یک پیمان به پیمانکار یا پیمانکاران دیگر محول شود، هرپیمانکار در محدوده پیمان خود مسئول اجرای کلیه مقررات مرتبط بوده و پیمانکار اصلی وظیفه نظارت و ایجاد هماهنگی بین آنها را بر عهده دارد.

ماده۱۵ـ کارفرما مکلف است ضمن نظارت بر اجرای مقررات موضوع این آیین­نامه با همکاری نماینده دارای صلاحیت کارگران در حوزه ایمنی و بهداشت شغلی نسبت به تأمین شرایط ایمنی و بهداشت شغلی در محیط کار اقدام نموده و تمامی اقدامات و اطلاعات مرتبط مورد نیاز را به اطلاع نماینده مذکور برساند. کارگران شاغل در محیط کار موظف به ­رعایت کلیه موارد ایمنی و بهداشت شغلی در محیط کار می­باشند.

ماده۱۶ـ کارگران یا نماینده قانونی آنها یا تشکیلات قانونی کارگران می­توانند نسبت به تحقیق و بررسی ابعاد ایمنی و بهداشت شغلی محیط کار خود اقدام نمایند و در صورت بروز احتمال وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار یا محیط کار خطرناک، مراتب را به کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار یا مسئول حفاظت فنی و بهداشت کار اعلام نمایند و درصورت عدم وجود کمیته مذکور، موضوع را به اداره تعاون کار و رفاه اجتماعی محل اعلام نمایند.

ماده۱۷ـ کارفرما مکلف است ضمن شناسایی کانون­های خطر، مقررات ایمنی و بهداشتی محل کار خود را رعایت نماید و مدیریت خطر(ریسک) را با هدف پیشگیری از حوادث شغلی و بیماری­های مرتبط با کار و حذف یا به حداقل رساندن خطرات، با تهیه وسایل و امکانات لازم و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه بهداشتی و حفاظتی مؤثر انجام دهد و برحسن اجرای موازین ایمنی و بهداشتی محل کار خود، به طور مستمر نظارت نماید.

ماده۱۸ـ کارفرما مکلف است با هزینه خود نسبت به تأمین محیط کار ایمن و سالم، ارائه آموزش­های لازم در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی متناسب با فعالیت اقتصادی کارگاه خود برای کارگران، انجام آزمایشات و معاینات شغلی، تأمین و تحویل وسایل حفاظت فردی و سایر موارد مرتبط ایمنی و بهداشت و سلامت کارگران در کارگاه اقدام نماید.

ماده۱۹ـ کارفرمایان آن دسته از کارگاه­هایی که تا قبل از تصویب و ابلاغ قانون
مقاوله­نامه و این آیین­نامه تأسیس شده و به بهره­برداری رسیده­اند، مکلفند ظرف دو سال از تاریخ ابلاغ این آیین­نامه نسبت به انطباق شرایط کارگاه خود با الزامات این آیین­نامه اقدام نمایند.

ماده۲۰ـ تمام دستگاه­های اجرایی و بنگاه­های اقتصادی مشمول قانون کار و تابع سایر قوانین، مشمول این آیین­نامه می­باشند.

ماده۲۱ـ وزارت مکلف است گزارش عملکرد اجرای این آیین نامه را به ­صورت سالانه به هیئت وزیران ارایه نماید.

معاون اول رئیس‎ جمهور ـ محمد مخبر